Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 38. Sayı (Mayıs-Haziran 2011)

Su ve Çevre Teknolojileri • Mayıs - Haziran 2011 31 sıcaklığı yükseldikçe suda çözünme miktarı da yükselir. Diğer bir deyişle, soğuk suya kıyasla sıcak suyun mad- deleri çözme kabiliyeti (halk dilinde eritme kabiliyeti) daha yüksektir. Ancak bir istisna var: Suda bulunan Kalsiyum Karbonat ve Magnezyum Karbonat maddeleri su soğukken suda çözünmüş halde kalırken, su ısındıkça bu maddelerin bir kısmı KRİSTALLEŞEREK KATI HALE DÖ- NÜŞÜR. Bu tür KİREÇ oluşumu, su sıcaklığı yaklaşık 30°C - 35°C civarın- da başlar ve su ısındıkça hızlanır. İkinci KİREÇ Oluşum Şekli: Suyun faz değiştirerek buharlaşması sırasında yalnızca “saf H 2 O molekül- leri” buharlaşır. Su içindeki “safsız- lıklar”, yani sudaki çözünmüş olan mineraller buharlaşmaz ve bunların sudaki oranı artmış olur. Oysa su- yun mineralleri çözünmüş halde tutma kabiliyeti sınırlıdır. Dola - yısıyla su bazı minerallere DOYAR ve bu sebeple içinde bulunan bu mine- rallerin bir kısmını dışarı atar. Suyun istemediği bu mineraller kristaller oluşturur (KİREÇ). Bu iki tür KİREÇ oluşum mekaniz- masının aynı anda meydana geldiği yerler evimizdeki çaydanlık, buhar kazanı, buhar jeneratörü ve su so- ğutma kulesidir. Bu dört noktada da su önce ısınmaya başladığında 1. şekil KİREÇ oluşumu ve daha sonra su kısmen buharlaştığında 2. şekil KİREÇ oluşumu meydana gelir. Bu noktalar dışında, evlerde ve sanayide KİREÇ ile mücadele edilen daha birçok yerler sayabiliriz: borulu ve plakalı ısı eşanjörleri, sıcak su üreten boylerler, şofbenler, kombiler, “chil- ler” grupları, sıcak su boruları, fıs- kiyeler, plastik ve metal enjeksiyon makinaları, vakum pompaları gibi. KİREÇ İLE MÜCADELE YÖNTEMLERİ her sanayi dalı ve her tesis için değişir. Tabii ki en kolay mücadele suların tamamını “yumuşatmak”tır. Ancak yumuşak su elde etmek her işletme için ekono- mik olmaz, bu nedenle her işletme için ayrı ayrı ekonomik çözümler aranır. Çözüm aramadaki kriterler; ham su kalitesi, suyun kullanma yeri ve şekli, tesisin gün içinde ve yıl içinde çalışma süreleridir. Örneğin, çok sert olmayan bir kuyu suyuna sahip şanslı bir do- mates salça fabrikası, işletmenin bazı yerlerinde yumuşatılmamış su kullanabilir. Çünkü üç-dört ay kadar süren salça imali sezonu sonunda işletme durduğunda bütün cihazlar bakıma girer ve oluşmuş KİREÇLER temizlenir. Aynı suyu kullanan bir demir-çelik fabrikasının böyle bir olanağı yoktur; çünkü genelde bu tür işletmeler yılda 365 gün çalışırlar ve KİREÇ oluşumunu temizleyecek fırsatları olmadığı gibi, KİREÇ’i hiç oluşturmamak daha ekonomiktir. KİREÇ ile mücadele yöntem- lerini aşağıda özetleyeceğiz. Çoğu işletmecinin bildiği bu yöntemler işletmenin özelliklerine göre seçilir. Bu seçim sırasında işletmecinin su konusunda uzman bir şirketten danışmanlık hizmeti almasını tavsiye ederiz. Tuzla rejenere edilen su yu- muşatma cihazı: Çok eski fakat halen çok geçerli olan bu yöntemde tuz ile rejenere edilen (sertlik alma kabiliyeti yenilenen) suni reçineler vasıtasıyla su içinde bulunan Kal- siyum (Ca) ve Magnezyum (Mg) maddeleri sudan alınır ve yerine tuz (NaCl) içinde bulunan Sodyum (Na) iyonu verilir. Bu sebeple bu cihazlara “İyon değiştirici” de denir. Bu ci- hazın suya verdiği Sodyum iyonunun suda çözünme kabiliyeti çok yüksek- tir, Sodyum kolayca kristalleşmediği için işletmeye zarar vermez. Yumuşatma tekniği ile kireç mücadelesi Kireç ile tıkanmış eşanjör