Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 37. Sayı (Mart-Nisan 2011)

Su ve Çevre Teknolojileri • Mart - Nisan / 2011 68 Makale c›yla 22 May›s 2001 tarihinde Stockholm Sözleflmesi imzalan- m›flt›r. 17 May›s 2004’te yürürlü¤e giren Stockholm Konvansiyonu, Türkiye taraf›ndan da imzalanm›fl olup; sözleflmenin yürürlü¤e girdi- ¤i haberi 30 Temmuz 2009 tarihin- de resmi gazetede yay›nlanm›flt›r (6). Stockholm Sözleflmesi’ni imza- layan ülkelerin, bu kimyasal mad- deleri üretmemesi, ticari amaçla kullanmamas›, ayr›ca var olan stoklar›n› da uygun bir metotla or- tadan kald›rmalar› gerekmektedir. KOK Sorununun Çözümü için Uygulamalar ve Çözüm Alternatifleri KOK sorununun çözümü için günümüzde birçok öneri sunul- mufltur. Bu konuda modern berta- raf teknolojileri, dioksin ve furan- lar gibi kirleticilerin ortaya ç›kt›¤› at›k yakma metodu yerine kulla- n›lmal›, her türlü yakma ifllemi terk edilmelidir. Modern bertaraf yöntemlerine örnek olarak, elek- tro-kimyasal oksidasyon, gaz fazl› kimyasal oksidasyon, süperkritik su oksidasyonu, baz katalizli dek- lorinasyonu, katalitik hidrojenas- yon gibi metotlar gösterilebilir (7). Daha önce yap›lan çal›flmalar- da, DDT’nin parçalanma ürünü olan DDE ve di¤er pestisitlerden olan klordan gibi kal›c› organik kirleticilerin özellikle kabakgiller- de birikti¤i bulunmufltur (8). Her ne kadar bu maddelerin al›n›fl me- kanizmas› ve bitkilerin bu ifllemi nas›l yapt›klar› bilinmese de, ABD ve Kanada gibi ülkeler DDE ile kirlenmifl olan bölgelerde fitore- mediasyon olarak bilinen bitkisel temizleme yönteminde kabakgille- ri kullanmaktad›rlar. Ülkemizde özellikle Sakarya gibi tar›m›n yo- ¤un olarak yap›ld›¤› ve kaba¤›n fazla yetifltirildi¤i bölgelerde bu konuyla ilgili bir proje yürütül- mektedir (9). Bu proje kapsam›n- da kökü kabak, üst taraf› karpuz olan bitki ve meyvelerde birikim araflt›r›lmaktad›r. Kal›c› Organiklerin bertaraf yön- temleri d›fl›nda baz› di¤er hususlar da dikkate al›nmal›d›r (3): - Kal›c› Organik Kirleticilerin uluslararas› ithalat ve ihracat› ile ülkeye girifl ve ç›k›fllar› kontrol alt›nda tutulmal›d›r. - ‹stenmeyen bir tak›m canl›larla mücadelede pestisitler ilk seçenek olarak de¤erlendiril- memeli, daha çok çevreye zarars›z biyolojik yöntemlere baflvurulmal›d›r. - KOK’lar g›da yoluyla insan vücuduna al›nabildi¤i için, bu maddelerle bulaflm›fl olabilecek besinler ve ilaçlar›n halk sa¤l›¤› üzerinde yaratabilece¤i riskler kontrol edilmeli, halka bu konu hakk›nda bilgi verilmelidir. - Bu kirleticilerin insan sa¤l›¤› üzerindeki etkileriyle ilgili olarak her türlü düzenleme ve de¤erlendirmeden sorumlu yegane kurum Sa¤l›k Bakanl›¤› olmal›d›r. ‹nsan ve çevre sa¤l›¤› için sa¤l›k yetkililerinin ve uzmanlar›n görüfllerine baflvurulmal›d›r. - Çevre sa¤l›¤› alan›nda karar verici konumda bulunan politikac›lar ve bilim adamlar›, KOK’lar›n azalt›lmas› ve insanlar›n bu zararl› maddelerden korunmas› için üzerlerine düflen görevleri yerine getirmeli ve insanlar› bu konu hakk›nda sürekli bilgilendirmelidirler. - Ça¤›m›z›n bu önemli sorununa genç çevre mühendislerinin ilgileri çekilerek, bu alanda uzman mühendisler yetifltirilmeli ve bu konu sürekli gündemde tutularak yeni çözüm önerileri yarat›lmal›d›r. Kaynaklar 1. Buccini J.2001 Implementing Global Action on KOK Under the Stockholm Convention: Issues and Opportunities, Abstract Eco Information 2001, Environmental Risks and Global Community, Strategies and,Meeting the Challenges, Argonne Ulusal Laboratuvar›, 14-18 May›s 2001. 2. T.C. Çevre ve Orman Bakanl›¤› Kal›c› Organik Kirleticilere ‹liflkin Stockholm Sözleflmesi için Ulusal Uygulama Plan›, Ankara, Ocak 2008 3. Kal›c› Organik Kirleticiler Bildirgesi, 24 Aral›k 2005 4. Çevre-Besin Etkileflimi ve Çocuk, Prof.Dr. Turgay Coflkun (www.danoneenstitusu.org.tr ) 5. Kal›c› Organik Kirleticiler (KOK) ‹nsan ve Çevre Sa¤l›¤›, Turhan Çakar (www.tuketicihaklari.org.tr ) 6. Resmi Gazete 30 Temmuz 2009 Perflembe, Say›: 27304 Milletleraras› Anlaflma 7. International POPs Elimination Project (Derince Pestisit Sto¤u, Kocaeli, Tuna Türkmen, Nisan 2005) 8. Mattina ,M.I., M. Isleyen, et al. (2006).’ Uptake by Cucurbitaceae of Soil-borne Contaminants Depends upon Plant Genotype and Pollutant Properties.’Environmental Science&Technology 40 (6): 1814-1821. 9. ‹flleyen M, TÜB‹TAK 108O244