Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 37. Sayı (Mart-Nisan 2011)

Su ve Çevre Teknolojileri • Mart - Nisan / 2011 66 Makale KOK Tehlikesinin Sebepleri ve Açt›¤› Sa¤l›k Sorunlar› Kal›c› Organik Kirleticiler at- mosferde çok uzun mesafeler bo- yunca tafl›nabilen, besin zinciri yo- luyla insan ve hayvan dokular›nda birikebilen uçucu maddelerdir. Ayr›ca bu maddeler su yolu ile de tafl›nabilmektedir. Bu ifadeyi k›sa- ca açmak gerekirse; su yollar›na do¤rudan deflarj ya da atmosfer arac›l›¤›yla sulara kar›flmaktan bahsedilebilir. KOK’lar dünyam›z- da hiç kullan›lmad›klar›, insanlar›n yaflamad›¤› co¤rafya da dahil ol- mak üzere oldukça genifl bir alan- da var olmaktad›rlar. Kal›c› Orga- nik Kirleticiler çevreden ve g›dalar arac›l›¤›yla insan vücuduna al›n›r, ya¤ dokusunda birikir ve yaflam süresince vücutta kalarak ba¤›fl›k- l›k sisteminde, üreme sisteminde, hormonal sistemlerde ciddi sa¤l›k sorunlar›na neden olurlar (3). On iki belal› zehir diye de bilinen bu maddeler hava ve suda çok az miktarlarda bulunduklar› için, teh- likeli olmalar›n› sa¤layan as›l önemli özellikleri, insanlarla do¤- rudan temastan çok, vücutta biyo- lojik birikim yapabilme yetenekle- ridir. Kal›c› Organik Kirleticiler özel- likle tar›m alan›nda zararl›lar› yok etmeleri için pestisitlerin kullan›- m›yla, PVC gibi klor kullan›lan en- düstriyel üretimde kullan›larak ve- ya at›k yakma ifllemleri sonucunda dioksin ve furan oluflumuyla çev- reye yay›larak hem do¤an›n kir- lenmesine hem de insan ve di¤er canl›lar›n sa¤l›¤›n›n bozulmas›na neden olurlar. KOK’lar çevre ve insan sa¤l›¤› için büyük tehdit oluflturmaktad›r- lar. Bu maddelere yüksek düzey- lerde maruz kal›nmas›, insanlarda k›s›rl›k sorunlar›na, hastal›klara karfl› vücudun daha az ba¤›fl›kl›k göstermesine, zeka düzeyinde ge- rilemeye ve baz› kanser çeflitleri- nin daha s›k görülmesine yol aç- maktad›r. Belirtilen bu sorunlar›n d›fl›nda belki de en çok korkulan konu, bu organik maddelere ceni- nin geliflme süresinde maruz ka- l›nmas›d›r. Kal›c› Organik Kirletici- ler anne sütünden bebe¤e, plasen- ta yolu ile fetusa geçerek vücutta birikmeye ve böylece zararlar›n› göstermeye çok küçük yafllarda bafllarlar. Çocuklar yaflam süreleri- nin uzun olmas› sebebiyle pestisit- lerin zararl› etkilerine karfl› daha fazla duyarl›l›k gösterirler. Bunun sebebi toksik etkilerin ortaya ç›ka- bilmesi için gerekli sürenin bulun- mas›d›r (4). ‹nsan ve çevrenin korunmas› amac›yla kullan›lan, en çok bili- nen KOK olan DDT ve di¤er kim- yasal maddelerin asl›nda faydadan çok zarar getirdi¤i anlafl›l›nca, bu kimyasallar›n baz›lar›n›n tamamen yasaklanmas›na, baz›lar›n›n ise kullan›m ve depolanmalar› üzeri- ne k›s›tlamalar getirilmesine karar verilmifltir. KOK’lar sorununun kü- resel boyutta ciddi seviyelere ulafl- mas› nedeniyle, bahsi geçen bu on iki maddeye iliflkin uluslararas› düzeyde önlem almak (5), insan ve çevre sa¤l›¤›n› korumak ama-