Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 37. Sayı (Mart-Nisan 2011)

Su ve Çevre Teknolojileri • Mart - Nisan / 2011 64 Makale nin üst basamaklar›nda daha yük- sek yo¤unluklarda bulunurlar. Ay- r› bir parantez açmak gerekirse, KOK’lar besin zinciri yoluyla in- sanlara da geçmekte olup, vücu- dumuzda sinir, üreme gibi çeflitli sistemler üzerinde önemli tesirler b›rakmakta ve ça¤›m›z›n en yay- g›n hastal›klar›ndan olan kansere yol açt›klar›ndan kuflkulan›lmakta- d›r (2). Birleflmifl Milletler Çevre Prog- ram› UNEP’in belirlemifl oldu¤u 12 Kal›c› Organik Kirletici flu flekilde s›n›fland›r›labilir: Endüstride Kullan›lan Kimyasal Kirleticiler Poliklorlu Bifeniller (PCB): PCB’ler oldukça yayg›n bir alanda kullan›lmaktad›rlar. Bu alanlardan bahsetmek gerekirse, transforma- törler ve kondansatörler için so¤u- tucu ve yal›t›m s›v›s› olarak, elek- trik kablolar›n›n ve elektronik ekipmanlar›n esnek PVC kaplama- lar›nda dengeleyici katk› maddesi olarak, pestisitlerin katk› maddesi olarak, kesme ya¤lar›nda, alev ge- ciktiricilerde, hidrolik s›v›lar›nda, a¤aç cilalar›nda, boyalarda kulla- n›ld›¤› bilinilmektedir. 1970’li y›l- larda PCB üretimi gösterdi¤i yük- sek toksisite etkisi sebebiyle ya- saklanm›flt›r. Hexachlorobenzene(HCB): HCB ticari amaçla üretilmekte ve özellikle fungusit olarak kullan›l- maktad›r. Çevrenin kirlenmesinde büyük bir etkisi olan bu organik bileflikler klorlu kimyasal madde- lerin üretiminde bir yan ürün ola- rak ortaya ç›kmaktad›rlar. HCB’nin akut toksik etkisi canl›lar için çok fazla olmasa da uzun süre kulla- n›lmamal›d›r. Bu madde uzun sü- reli kullan›ld›¤›nda oldukça yük- sek biyolojik etki yapmaktad›r. Vücudumuzla temas etti¤inde deri yan›klar›na yol açabilece¤i için bu kimyasallardan mümkün olabildi- ¤ince uzak durmak gerekir. ‹stenmeden Üretilen Kal›c› Organik Kirleticiler: Dioksinler: Baz› pestisitlerin ve di¤er kimyasallar›n yap›m› s›ra- s›nda ya da at›klar›n yak›lmas› ifl- lemleri neticesinde istenmeden üretilen organik bilefliklerdir. At›k yakma esnas›nda ortaya ç›kt›klar› için ve bu teknik günümüzde yay- g›n olarak kullan›ld›¤› için her za- man var olan bir tehlikedir. Furanlar: Furanlar da dioksin- lerde oldu¤u gibi at›klar›n yak›l- mas› sonucunda ve dioksinleri aç›- ¤a ç›karan ayn› ifllemlerde ortaya ç›kmaktad›rlar. Buna ek olarak, ti- cari PCB kar›fl›mlar›nda da bulun- maktad›rlar. Pestisitler: (2) Aldrin: Çekirgeleri, m›s›r kök solucan›n› ve di¤er baz› zararl›lar› öldürmek için topra¤a uygulanan bu organik madde 1979 y›l›nda kullan›mdan kalkm›flt›r. DDT: En çok bilinen KOK olan DDT, ‹kinci Dünya Savafl› esnas›n- da asker ve sivilleri s›tma, tifüs ve zararl›lar taraf›ndan yay›lan di¤er hastal›klara karfl› korumak için yayg›n olarak kullan›lm›flt›r. Kulla- n›m› 1985 y›l›nda yasaklanm›flt›r. Yine de DDT’nin halen baz› üçün- cü dünya ülkelerinde sinek öldü- rücü olarak kullan›ld›¤› bilinmek- tedir. Klordan: Beyaz kar›ncalar›n kontrol alt›nda tutulmas› için yay- g›n olarak kullan›lm›flt›r. Zararl›la- r› öldürücü bir bilefliktir. Kullan›m› 1979 y›l›nda yasaklanm›flt›r. Endrin: Klorlu hidrokarbonlar s›n›f›ndan çok zehirli bir böcek öl- dürücüdür. Ayr›ca fare ve di¤er zararl› kemirgenlerle mücadelede de kullan›lm›flt›r. Kullan›m› 1979 y›l›nda yasaklanm›flt›r. Dieldrin: Termitlerin kontrolü için kullan›lm›fl olan bu kirletici, tar›m topraklar›nda yaflayan zarar- l›larla mücadele amac›yla da kulla- n›lm›flt›r. Kullan›m› 1971 y›l›nda yasaklanm›flt›r. Mireks: Genel olarak atefl ka- r›ncalar›, di¤er kar›nca türleri ve termitlerle mücadelede kullan›l- maktad›r. Ülkemizde kullan›m›na izin verilmemifltir. Heptaklor: As›l amac› yine ter- mitler ve topraktaki zararl›larla mücadele olan bu madde, çekir- geler, s›tma sivrisinekleri ve pa- muk zararl›lar› ile mücadelede de kullan›lmaktad›r. Toksafen: Kullan›m› 1989 y›- l›nda yasaklanan bu zararl› öldü- rücü madde, hayvanc›l›k sektö- ründe kene ve sak›rgalarla müca- delede kullan›lmaktad›r. Ayr›ca pamuk, meyveler, f›nd›k ve sebze- lerde de uygulanmaktad›r.