Şekil 2: Lifli maddelerin aşınma halkasının bulunduğu bölgede yaratabileceği zarar Şekil 3: Çark ağzında görülen tıkanmalar Atıksu Pompalarının Tıkanması Pompada tıkanmaya yatkın özellikle iki bölge bulunmaktadır. (Şekil 1) Kapalı çarklı pompalarda, lifli malzemeler ve temizlik artıkları pompa gövdesi ile çark arasında kalan boşluklarda birikebilmektedir. Bu birikmenin aşın olması durumunda ise çark tıkanabilmektedir. Aşınma halkasının deforme olması durumunda, basma hattından emme hattına sızıntı artacağından, bu ela aşınma riskini artıracaktır (Şekil 2). Açık ve serbest geçişli çark dizaynları, liflerin ve diğer katı maddelerin blok oluşturmasına ve boşlukları tamamen dolduracak şekilde birikerek katılaşmasına engel olmaktadır. Bu nedenle, bu tip çarkların sağlıklı bir çalışma açısından önemli ölçüde avantajları vardır. Pompadaki diğer bir kritik bölüm ise çarkın ortasında bulunan kanal giriş kısımlarıdır. Kanala giren tahta parçacıkları, uzun lifli tekstil malzemeleri ve muhtelif günlük kullanım atıkları pompanın düzgün çalışmasını engellemektedir (Şekil 3). Bu durumun giderilmesi için, çarkın kanal giriş kısmı, üzerine gelen herl 46 Su ve Çevre Teknolojileri• Marı -Nisan/ 2010 hangi bir lif parçasını olabildiğince çabuk savuracak şekilde dizayn edilmelidir. Atıksu çarklarının tıkanmaları engellemedeki bir diğer önemli özelliği ise "serbest geçiş aralığı"na sahip olmalarıdır. Serbest geçiş aralığı, çarktan geçebilecek en büyük topun çapı olarak ifade edilmektedir. Serbest geçiş aralığı pompanın boyutuna ve çark kanallarının sayısına bağlı olarak değişmektedir. Ancak çok az sayıda çark geometrisi minimum serbest geçiş aralığı olan 80 mm ya ela 100 mm'yi sağlayabilir. Atıksu uygulamalarında bu tip çarkların kullanılması birçok proje ofisi ve işletme tarafından zorunlu bir şart olarak istenmektedir. Hem açık hem de tek kanallı çarkın ikisi de nispeten daha büyük serbest geçiş aralıkları sağlamakta ve her ikisi de katı madde içeren ham atıksuların pompalanmasında uzun yıllar boyunca güvenilir bir şekilde hizmet verebilmektedir. Açık tek kanallı çarkların geçiş aralığı daha küçük olmasına rağmen yine ele 75 mm'nin üzerindedir. Diğer yandan açık çift kanallı ve çok kanallı çarklar daha dardır ve sadece dizayna bağlı serbest geçiş sağlamaktadır. İlave Gereksinimler Örneğin çamur çürütücü sirkülasyonunda olduğu gibi, yüksek gaz içerikli bir akışkanın kullanılması gerektiğinde açık çarkların ayrıca üstünlükleri bulunmaktadır. Yüzde 5 oranında gaz içeriğinde, kapalı çarklarda akışın kesilme riski bulunmaktadır. Verimliliğe Bağlı Ömür Boyu Maliyet Şekil 4, çeşitli dizaynlardaki kapalı ve açık çarkların verimliliklerine genel bir bakışı ortaya koymaktadır. Serbest geçişli çarklar, tüm performans aralığında çok değişiklik göstermeyen sabit bir verimlilik grafiğine sahiptir. Bu çarkların düşük verimlilikleri, akışkan dinamiği prensibine bağlıdır ve çok küçük iyileşme gösterebilmektedir. Çok sayıda kanalı olan çok kanallı çarklar ise enerjiyi değiştirmede en verimli olan çark tipleridir. Ancak tip çarklar sadece ön arıtımı yapılmış atıksuların transferine uygun olmaktadır. Açık veya kapalı tek ka-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=