a ,_ ~--------------------------------- Dalgıç Motorların Korunması ■ Serkan Öğüt Grundfos Türkiye, Bursa Bölge Müdürü rn algıç pompalarda motor korumasının önemi ve yöntemleri, motorun çalıştığı ortam gereği kuru tip motorlardakinden biraz daha farklıdır. Bu motorlar hem fiziki yapılan hem de çalıştıkları oıtam bakurundan diğer motorlardan ayrılırlar. Kuyuda çalışan bir dalgıç motorun yanması, yarattığı yüksek maliyetin yanısıra işçilik ve zaman kaybına neden olur. Dalgıç motorlarda temelde 3 çeşit hata söz konusudur. Elektriksel hatalar, mekanik hatalar ve mekanik hataların neden olduğu elektriksel hatalar. .. En sık karşılaşılan elektı·iksel hataların % 80'i stator sargılarının yanması sonucu oluşur. Stator sargılarının yanmasına neden olan olayların başında "faz kaybı", "voltaj dalgalanması", "voltaj dengesizliği ve aşırı yüklenıne" gelir. Faz Kaybı Faz kaybı şebekenin motor tarafında olup olmamasına bağlı olarak iki türlü gerçekleşir: "Primer faz kaybı" ve "sekonder faz kaybı". Primer faz kaybı olması durumunda motorun iki faz sargısındaki akım, nominal akımın% 115'i civarında, üçüncü faz sargısındaki akım ise % 230'u civarında gerçekleşir. Sekonder faz kaybı olması durumunda ise motorun iki faz sargısındaki akım, nominal akımın % 173'ü oranında olurken üçüncü faz sargısındaki akım ise sıfırdır. ~ SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • SAYI 20 Voltaj Dalgalanması Voltaj dalgalanınasının dalgıç motorlardaki etkileri normal kuru tip motorlardakine göre biraz daha farklıdır. Dalgıç motorlarda voltajın aıtması ve azalması akımın artınasına neden olur. Motorlarda çalışma voltajı toleransı ±% lO'dur ve voltaj bu değerler arasındayken motor akımında çok hafif dalgalanmalar olur. Tecrübeler göstermiştir ki düşük voltaj, yüksek voltajdan daha sık karşılaşılan bir sorundur. Çok basitçe voltajın azalmasının veya artmasının etkileri aşağıdaki gibi açıklanabilir: • Voltajın % lO'a kadar artması durumu: Pompa devrinin artmasına bağlı olarak debi ve basınç biraz aıtar, motor akımı biraz artar. • Voltajın% lO'dan fazla artması durumu: Pompa devrinin artmasına bağlı olarak debi ve basınç artar, bunun yanında motor akımı çok artar. Motorun kalkış torkLı ve kalkış akımı yükselir. Kolon borularının ve mekanik tesisatın daha fazla yorulmasına neden olur ve belki pano elemanlarının zarar görmesine neden olur. • Voltajın% lO'dan az düşmesi durumu: Pompa devrinin azalmasına bağlı olarak debi ve basınç azalır. Voltajın azaldığı orandan motor akımı artar. • Voltajın % lO'dan fazla azalması durumu: Debi ve basınç azalır, motor akımında ciddi bir aıtış olur. Aşın yük koruyucular devreye girebilir. Voltaj Dengesizliği Yapılan çalışmalar göstermiştir ki voltaj dengesizliği, dalgıç motorlarda en fazla hataya neden olan olayların başında gelir. Bilinenin aksine voltaj dengesizliği, voltaj dalgalanmasından farklıdır ve motorun her üç fazındaki voltajın birbirinden farklı olması olarak tanımlanır. Her üç fazdaki voltaj değeri toleransların içinde olsa bile voltaj dengesizliği son.ınu mevcut olabilir. Yüzde olarak ifade edilir ve aşağıdaki şekilde hesaplanır. 1,01 Standaıtlar voltaj dengesizliği konusunda kesin bir sınır koymasa da % l'in altında kalmasını tavsiye etmektedirler. Voltaj dengesizliği kendisinden kat kat daha büyük akım dengesizliğine neden olur (yaklaşık 6-10 kat arası) ayrıca motorun normal ısınınasına ek ısınınalar yaratır. Bu problemin neden olduğu ek ısınma denklemi şöyle ifade edilebilir: EK ISINMA:2* (%VD)2
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=