Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 170. Sayı (Eylül 2022)

46 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Eylül / 2022 belirlenmiştir. Bu oranın %100’e getirilmesi de en temel hedefler arasında yer almalıdır. İçme suyu hizmetleri ile ilgili olarak idarelerde “su kayıp oranları” da sorgulanmıştır. Beyan edilen veriler incelendiğinde; 29 idareye ilişkin ortalama su kaybının %40 olduğu görülmektedir. Proje kapsamında ayrıca su kayıplarının mali değeri de ortaya konulmuştur. Buna göre bu değerin hesaplanabildiği 28 idarede su kayıplarının ortalama parasal değeri 2020 yılı itibarıyla 254 milyon TL/yıl, abone başına değeri ise 387 TL/abone.yıl olarak hesaplanmıştır. Ülkemizde faaliyet gösteren 30 SUKİ’nin hizmet verdiği toplam abone sayısının 27 milyonu aştığı düşünülürse, büyükşehirlerimizde su kayıpları sebebiyle oluşan toplam yıllık ekonomik kaybın 2020 fiyatlarıyla yaklaşık 10.5 milyar TL olduğu sonucuna varılacaktır. Bu ekonomik kayıp, su kayıplarıyla mücadele için başlı başına geçerli bir sebep olup, su kayıp oranının İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği gereğince hızlı şekilde %25’in altına çekilmesi gerekmektedir. Bu süreçte alınacak diğer tedbirlerle bera- ber; 4.9 bar olan şebekelerdeki ortalama basıncın standart basınç değerinin (3-4 bar) üzerinde olduğu dikkate alına- rak, etkin basınç yönetiminin su kayıplarıyla mücadelede önemli bir unsur olduğu unutulmamalıdır. İdarelerin performanslarının karşılaştırılmasında kul- lanılması gereken diğer önemli alanlardan biri de atık su ile ilgili yönetim, hizmet, denetim, bilgi kaynakları, altyapı yeterliliği ve etkinliğidir. Kanalizasyon hattı ve atık su arıtma hizmeti verilen nüfus oranları; idarelerin atık su hizmet yeterliliği ve etkinliğinin belirlenmesinde temel göstergelerdir. İdareler tarafından paylaşılan verilere göre hesaplanan ortalama “kanalizasyon hattı ve atık su arıtma hizmetleri verilen nüfus oranları” sırasıyla %86 ve %74’tür. Bu değerler gelişmiş ülkeler ile karşılaştırıldığında; bu ülke- lerin Türkiye ortalamalarına kıyasla daha yüksek değerlere sahip olduğu görülmektedir. Özellikle Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yayımlanan Atık su Arıtımı Eylem Planı çerçevesinde ülkemiz çapında bu oranın artı- rılması yönünde çalışmalar devam etmektedir. Bu durum, atık su yönetimi uygulamalarının dünya ölçeği ile mukayese edilebilir seviyeye gelmesi açısından da oldukça önemlidir. Sürdürülebilirlik kapsamında en önemli unsurlardan biri “yeniden kullanılan atık su miktarı”dır. Bu doğrultuda idarelerde yeniden kullanılan atık su oranı sorgulanmış olup, buna dair veri sağlayan 29 idare için ortalama değer %0.48 olarak belirlenmiştir. 20 idarede atık suların yeniden kullanılmadığı belirlenmiştir. Oldukça düşük değerlerin gözlendiği bu göstergenin en yüksek değeri %6.27 olup, bu sonuçlar ülkemizde yeniden kullanılan atık su oranla- rının artırılması için yeni teknolojilerin uygulanması ve bu doğrultuda gerekli su yönetimi politikalarının geliştirilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır. ENDEKS ANALIZI Performans göstergelerinin hesaplanmasını takiben, genel amaca uygun olarak su ve atık su yönetimi konu- ları kapsamlı olarak incelenmiş ve oluşturulan endeksler dahilinde idareler değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bu çalışmada; Dünya Bankası tarafından geliştirilen IBNET Apgar ve WUVI Endeksleri’nin Türkiye şartlarına göre revize edilmesi sonucu oluşturulmuş olan Uyarlanmış IBNET Apgar Endeksi (U. Apgar Endeksi) kullanılmış- tır. Elde edilen U. Apgar Endeksi değerlerinin idarelerin bütünsel performanslarını değerlendirebilmeleri adına oldukça temsil edici olduğu düşünülmektedir. U. Apgar Endeksi sonuçları 30 idare esas alınarak değerlendirildi- ğinde; normal üzeri seviyede performans gösteren 2 idare bulunurken, idarelerin 12’sinin (%40) normal seviyede, 9’unun (%30) kritik seviyede, 5’inin (%17) ise kritik sevi- yenin altında olduğu görülmektedir. İdarelerin 2’sinden (%6) bu endeksin hesaplanabilmesi için yeterli veri temin edilememiştir. Bu sonuçlar geçmiş yılların sonuçlarıyla kıyaslandığında, sektörel performans düzeyinde bir ilerle- menin sağlanamadığı gözlenmektedir. Bu çalışmada ayrıca SUKİ’lerin belirlenen yedi per- formans alanlarındaki (kurumsal, ekonomik ve finansal, müşteri hizmetleri, enerji verimliliği, içme suyu hizmetleri, atık su hizmetleri ve çevre) karşılaştırmalı performanslarını göstermek üzere Performans Alanları Endeksi geliştiril- miştir. Yapılan değerlendirmede idarelerin genel olarak özellikle ekonomik-finansal ve enerji verimliliği alanlarında göreceli olarak düşük performans gösterdiği görülmektedir. Çalışma kapsamında hesaplanan U. Apgar Endeksi ile ilgili genel değerlendirme U. Apgar Endeksi Normal Üzeri Seviyede İdare Sayısı Normal Seviyede İdare Sayısı Kritik Seviyede İdare Sayısı Kritik Seviyenin Altında İdare Sayısı Endeks Hesaplanamayan İdare Sayısı 2 12 9 5 2 RAPOR