Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 164. Sayı (Mart 2022)

32 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Mart / 2022 CaCO 3 + 2HCl → CaCl2 + H 2 CO 3 MgCO 3 + 2HCl → MgCl2 + H 2 CO 3 Na2CO 3 + 2HCl → NaCl2 + H 2 CO 3 Güçlü hidroklorik (HCl) asidin klorür iyonu, zayıf kar- bonat asidinin karbonat iyonunu, Ca, Mg, Na elementlerin bileşiklerinden dışarı itmesi ve yer değiştirmesi sonunda, karbondioksit oluşturur. Bu kimyasal reaksiyon eşitlenin- ceye ve sonuçlanıncayadek suya HCl dozlanmasına rağ- men, suyun PH’si değişmez ve su asidik olmaz. Bundan dolayı da karbonat sertliği geçici sertlik olarak da tanım- lanır. Buna ayrıca suyun asit bağlama özelliği veya suyun alkalitesi de denir. Genel olarak suların toplam sertliği kar- bonat sertliğinden büyüktür. Nadiren de olsa, suda CaCO 3 ve MgCO 3 yansıra Na 2 CO 3 ve K2CO 3 bulunursa, tam tersi de olmaktadır. Yani suyun karbonat sertliğinin, toplam sertliğinden daha büyük olduğu durumlarda olmaktadır. Böyle durumlarda karbonat sertliğinden konuşmak doğru değildir. Çünkü Na ve K-iyonlarının karbonat bileşenleri karbonat sertliğinin dışında kalan karbonat sertliklerdirler. Kalıcı (Permenant) sertliği; toplam sertliğin kar- bonat iyonlarına bağlı olmayan kimyasal elementlerinin oluşturduğu sertliktir. Yani su kaynatılınca tortulaşmayan kalıcı sertlik miktardır. Bu da genellikle Magnezyum ve Potasyum iyonlarının sülfatların oluşturduğu sertliktir. Kalıcı (Permenant) Sertlik = Toplam Sertlik – Karbonat Sertliğidir (5, 6). Magnezyum ve Potasyum sertlikleri; karbonat sertliği, kalıcı (Permenant) sertlik. Anyonlara atıfta bulu- narak belirlenmiş ve tanımlanmış sertlikler olduğundan su sertliği ile doğrudan değil, dolaylı olarak irtibatlıdırlar. Bunlara kıyasla magnezyum ve potasyum sertlikleri doğ- rudan bu metal-elementlerin toplam sertlik içerisinde, oluşturduğu sertlik olarak tanımlanmaktadır. Suyun fenoftalin değeri veya fenoftalin alkali- tesi (P-Değeri): Suyun p-değeri suyun içerisinde bulu- nan ve asitlerle PH= 8.3 üzerinde, alkalik reaksiyona tabi olan tüm kimyasal elementleri içeren değerdir. Fenoftalin indikatörü ile 01.N HCL-titrasyonu ile PH=8.3 kadar titrasyonla tespit edilen değerdir. Suyun Mehtly Orange değeri veya Methly Orange alkalitesi (M-Değeri): Suyun m-değeri suyun içerisinde bulunan P-değeri ve de asitlerle, suyun Ph nötr değerinin altında PH= 4.3 kadar, alkalik reaksiyona tabi olan tüm kimyasal elementleri içeren değerdir. Methly Orange indikatörü ile 01.N HCL-titrasyonu ile PH=4.3 a kadar tespit edilen değerdir. Suyun PH-Değeri: Suyun asidikliğini veya alkalitesini belirten değerdir. PH = - log H+ iyonlarının konsent- rasyonu olarak ölçülür veya hesaplanır. Suların veya sivi çözeltilerin PH-Değerleri 0-14 sayıları arasında ölçülür ve aşağıdaki belirtildiği gibi tanımlanır (4,5,6). PH = 0 - 2 güçlü veya yüksek asidik PH = 2 - 4 asidik PH = 4 – 6.5 zayıf veya hafif asidik PH = 6.5-7.5 nötr PH= 7.5-9.5 zayıf veya hafif alkalik PH= 9.5-10.5 alkalik PH= 10.5-14 güçlü veya yüksek alkalik PH-değer ölçümleri PH 2-10 arasında yapılmalıdır. PH`si 2 değerinden küçük ve PH-si 10’un üzerinde olan su veya sıvıların PH-Değerleri H+ veya OH- iyonları konsantrasyonları olarak mmol/l veyaMol/l veya mg/l verilmesi daha doğru ve sağlıklı olanıdır. Suyun iletkenlik değeri veya toplam tuz mik- tarı: Suyun içerdiği toplam anyon ve katyonlardan oluşan kimyasal moleküllerin değeri günümüzde genel olarak suyun iletkenliği üzerinden mS/cm veya µS/cm ölçülerek belirlenmekte ve verilmektedir.1 µS/cm iletkenlik bir litre veya Kg suda 0.5 mg toplam tuz miktarına eşdeğerdir. (1 µS/cm = 0.5mg toplam tuz/litre su.) Suyun tuz miktarı tabii ki muhtelif analiz yöntemleri ile tüm katyonlardan ve anyonların analizleri yapılarak da tespit edilebilir ve toplam katyonlar + toplam anyonların toplamı mVal/l veya mg/l olarak da verilebilir (5, 6). Suyun Organik Yükü: Sular yukarda belirtilmiş kimyasal elementlerin yansıra muhtelif organik maddeleri de içerirler. Suyun organik yükü, güçlü kimyasallar veya oksijenle katalizörler eşliğinde kimyasal veya biokimyasal yöntemlerle oksitlenerek, sarf edilmiş oksijen (O) mg/l O olarak tespit edilir ve belirlenir. Suyun organik yükünün yansıra, suyun kimyasal oksijen ihtiyacı (CSB) ve suyun bio- kimyasal oksijen ihtiyacı (BSB) gibi tanımlanmış terimler ve kimyasal ölçümler mevcut olup, bunların da yerine göre gerektiğinde tespitlerinin yapılması ve değerlendirilmesi gereklidir. Tüm yukarda belirtilmiş ve verilmiş bilgiler, suyun kim- yası ve özellikleri ve de içerdikleri elementlerin, iyonların, KONUK YAZAR