Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 150. Sayı (Ocak 2021)

Su ve Çevre Teknolojileri / Ocak 2021 47 suvecevre.com Bu artışın beraberinde pek çok sıkıntıyı da taşıması kaçı- nılmazdır. Şehirlere göç ederken yaşadığımız çevrede bulunan doğal kaynakları yanımızda götüre- miyoruz. Dünya Sağlık Örgütüne göre 2025 yılında dünya nüfusunun yarısı su sıkıntısı yaşayan bölgelerde hayatını sürdürüyor olacak. Bugün bile doğal kaynaklara ulaşmak gün geçtikçe zorlaşıyor. Kentlerde biriken nüfusun ihtiyacı olan suyu mevcut kaynaklardan karşılamak artık mümkün değil. KKTC’ye yaklaşık 106 km uzaklıktaki Anamur’dan su taşıyo- ruz. İstanbul ise 170 km uzaklıkta olan Melen’den besleniyor. Ankara’ya halen 128 km uzaklıkta olan Kesikköprü Barajından ve yapılmakta olan 33 km’lik bir tünel ile Gerede’den su alı- nacak. Elbette bu projeler mühendislik açısından birer gurur kaynağıdır; ancak suya ulaşmanın zorluğu açısından da iyi bir örnek olduğu düşünülebilir. TÜİK verilerinde yıllara göre ülkemizde temin edilen ve dağıtılan içme ve kullanma suyu miktarları incelendiğinde temin edilmesi ve insanlara ulaştırılması için bu kadar emek ve para harcanan doğal kaynakların ne derece verimli kul- lanıldığı, daha doğrusu kullanılamadığı çok net görülebil- mektedir. KKTC Su Temin Projesi TÜİK tarafından bu şekilde ilan edilse de yetkililerin ifa- desi “İstatistiklerde yüzde 35 olarak gözüküyor olsa da şu anda bizim tespitlerimize göre kayıp kaçak en az yüzde 50-55 civarındadır.” Çeşitli kaynaklardan alınan bilgilere göre bazı ülkelerdeki su iletim ve dağıtım hatlarında kayıp kaçak oranları aşağıdaki gibidir; • Bulgaristan (1996) % 50 OECD, Environmental Performance Review (2017) % 61 AVK • Slovenya (1999) % 40 Vision to Action, Central and Eastern Europe, 1999 • Hollanda (2017) % 5 BBC • İrlanda (2017) % 47 BBC • Çek Cum. (2017) % 17-20 BBC,AVK • İtalya (2017) % 36-39 BBC,AVK • Fransa (2017) % 20-25 BBC,AVK • Slovakya (2017) % 27 BBC • İngiltere (2017) % 23 BBC • İspanya (2017) % 28 BBC • İsveç (2017) % 18 BBC • Finlandiya (2017) % 17-19 BBC, AVK • Danimarka (2017) % 8 BBC • Almanya (2017) % 7-10 BBC, AVK Ülkemizde günümüz koşullarında 1 m³ suyun satış fiyatı 4 ila 6 tl arasında değişmektedir. Kayıp kaçak oranı üzerinden hesap yaptığımızda faydaya dönüştürülemeyen sudan dolayı oluşan ekonomik kaybın büyüklüğü 2016 yılı kayıp miktarını 2018 yılı için de geçerli saydığımızda 8 – 12 milyar TL arasında olmaktadır. Suyu kaynağından alıp içilebilir halde ulaştırma- nın maliyetini de bu rakamlara eklediğimizde rakam daha da ürkütücü bir büyüklüğe ulaşmaktadır. Küçük bir kıyaslama ile durumun vahametini daha iyi şöyle anlatabiliriz. Belediyele- rimizin su ve kanalizasyon altyapılarını güçlendirmeleri için oluşturulan SUKAP projesi kapsamında 2017 yılında aktarı- lan kaynak tutarı 700 milyon TL’dir. Oysa biz her yıl bunun yaklaşık 15 katı bir kaynağı kasamızdan toprağa aktarıyoruz. Dünyada pek çok ülkede akıllı kentler oluşturmak için yatırımlar yapılıyor. Burada amaç gelişen teknolojiyi gün- lük yaşama adapte ederek enerji, zaman ve kaynak tasar- rufu yaparak ekonomiyi canlandırmak, yaşanabilir çevreler oluşturmak ve yaşam kalitesini yükseltmek. Bu amaçla pek çok noktaya yerleştirilen sensörler, kameralar ve kontrol sistemleri ile toplanan veriler oluşturulan operasyon mer- kezlerinde değerlendirilerek anlık müdahaleler ile yönetim sağlanmaktadır. Akıllı sayaçlara ve su yönetim sistemlerine geçiş oldukça maliyetli gibi gözükse de ilerleyen dönem- lerde yapılan yatırımın, bu gideri fazlasıyla karşılayabileceği aşikârdır. Örneğin; Yıl Çekilen İçme ve Kullanma Suyu Miktarı m³/yıl Dağıtılan İçme ve Kullanma Suyu Miktarı m³/yıl Kayıp Oranı 2004 4.954.292.000,00 1.988.217.080,00 0,60 2006 5.163.500.000,00 2.375.043.316,00 0,54 2008 4.546.574.000,00 2.400.521.766,00 0,47 2010 4.784.734.000,00 2.579.675.519,00 0,46 2012 4.936.342.000,00 2.801.938.620,00 0,43 2014 5.237.407.000,00 3.394.545.103,00 0,35 2016 5.838.561.000,00 3.732.875.169,00 0,36 Kaynak: TÜİK