Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 150. Sayı (Ocak 2021)

34 Su ve Çevre Teknolojileri / Ocak 2021 suvecevre.com TEKNİK 1 . Gıda ve İlaç Proseslerine (FDA, NSF Belgelerine Sahip) Uygun Oksijen Tutucular Gıda ve ilaç endüstrisinde kullanılabilecek olan oksijen tutucular sodyum sülfit/bisülfit içerikli ürünler ile askorbik asit içerikli ürünler olup bu sınıftaki ürünleri tedarik eden firmalardan kesinlikle ürün ile ilgili NSF belgesi istenmeli veya aşağıdaki link vasıtası ile NSF belgesine sahip olup olmadığı kontrol edilmelidir. Distribitörü olduğumuz SUEZ WTS firması ürün portfö- yünde CORTROL IS ve CORTROL OS serisi olarak gıda ve ilaç sektöründe kullanılabilecek nitelikte NSF ve KOSHER belgeli FDA normlarına uygun oksijen tutucular bulunmaktadır. Sodyum sülfit/bisülfit: Oksijenle en hızlı şekilde reaksi- yona giren oksijen tutucudur. Sodium sülfit/bisülfit inorganik bir ürün olup, uçuculuğu olmadığından kazan suyunda kalır ve kazan suyu iletkenliğini yükseltir. Sodium sülfit/bisülfit sudaki çözünmüş oksijen ile reaksiyonu aşağıdaki gibidir. 2 Na₂SO3 +O₂------- 2Na2SO₄ 2 NaHSO3+O₂------- 2NaHSO₄ Sodium sülfit/bisülfit 40 bar’a kadar olan kazanlarda kullanılabilir, 40 bar üzerinde kırılmaya başlayarak Hidrojen sülfür(H₂S) ve kükürtdioksit e(SO₂) kırılır. Na₂SO3+H2O+ısı ----- 2NaOH+SO₂ 4Na₂SO3+₂H₂O +ısı ---- 3 Na₂SO4+2NaOH +H₂S Sodium sülfit/bisülfit dozajı kazan suyunda 20-40 ppm bakiye sülfit (SO3) bulunacak şekilde yapılır. Askorbikasit (C6H8O6): Askorbik asid C vitaminin bir izo- meri olup 1980’li yıllarda oksijen tutucu olarak kullanılmaya başlanmıştır. 65 bar basınca kadar stabil kalabildiği için 40 bar basınç üzerinde çalışan gıda işletmelerinde kullanımı tercih edilmektedir. Oksijen ile reaksiyonu aşağıdaki gibidir. C6H8O6+1/2 O2------- C6H6O6+H2O Askorbik asid de Demir(Fe) ve Bakır (Cu) ile pasivasyon yapabilme özelliğine sahiptir. 2C6H8O6+6 Fe2O3---- 4 Fe3O4+2C6H6O6+2H2O 2C6H8O6+4CuO ------ 2Cu2O+2C6H6O6+2H2O Askorbik asidin en büyük dezavantajı uçuculuğunun olmaması dolayısıyla buhar ve kondens hatlarında etkili olamamasıdır. 2. Gıda ve İlaç Proseslerine Uygun Olmayan Oksijen Tutucular Gıda ve İlaç endüstrisi haricinde kullanılabilecek olan oksijen tutucular Hidrazine, Karbohidrazid, Dietilhidroksila- min (DEHA) ve MetilEtilKetoksim (MEKO) içerikli ürünlerdir. Hidrazine tüm dünyada olduğu gibi 1989 yılındaki Resmi gazete yayını ile kanserojen maddeler sınıfına dahil edilmiş olup kullanımı sınırlandırılmıştır. Bununla birlikte Karbohid- razid kendisi kanserojen olmamasına rağmen 135 °C derece- nin üzerinde kırılarak tamamıyla Hidrazine dönüştüğünden kanserojen olma yönünden şüpheli bir üründür . MetilEtilKe- toxim (MEKO) de yine kanserojen olma yönünden şüpheli bir üründür. Dietilhidroksilamin (DEHA) ise hem kendisi hem de kırılma ürünleri için bugünkü bilgileri dahilinde kanserojen etki göstermemektedir. Distribitörü olduğumuz SUEZ WTS firması ürün port- föyünde CORTROL OS serisi olarak düşük, orta ve yüksek basınçlı buhar ve türbin sistemlerine uygun oksijen tutucular bulunmaktadır. Bu ön bilgileri verdikten sonra organik oksijen tutucuları inceleyecek olur isek ; Hidrazin: Hidrazin (N2H4) dünyada en yaygın şekilde kullanılmış olan oksijen tutuculardan bir tanesidir. Hidrazinin oksijenle yaptığı reaksiyon aşağıdaki gibidir. N2H4+O2--------2H2O+N2 Hidrazin diğer organik bazlı oksijen tutucularda olduğu gibi metal pasivasyonu yapma özelliğine sahiptir. Metal pasi- vasyonu demir(Fe) ve bakır( Cu) ile yaptığı reaksiyonlar aşağıdaki gibidir. N2H4+6Fe2O3--------- 4Fe3O4+ N2+2H2O N2H4+4CuO ----------- 2Cu2O+ N2+2H2O Tüm dünyada olduğu gibi 1989 yılında resmi gazetede yayınlandığı üzere hidrazin kanserojen etkilerinden dolayı kullanımı kısıtlandırılmıştır. Hidrazinin diğer bir dezavantajı da uçuculuk özelliğinin az olması nedeniyle buhar ve kondens hatlarındaki etkisinin az olmasıdır. Karbohidrazide: Hidrazinin kanserojen etkisinden korun- mak amacıyla geliştirilmiş olan hidrazin türevi bir üründür. Karbohidrazidin oksijen ile reaksiyonu aşağıdaki gibidir. (H2N-NH)2CO+2O2---------- 2N+ H2O +CO2 Karbohidrazid de hidrazin gibi metal pasivasyonu yapa- bilme özelliğine sahiptir. Metal pasivasyonu demir(Fe) ve