Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 147. Sayı (Ekim 2020)

suvecevre.com KONUK YAZAR 40 Su ve Çevre Teknolojileri / Ekim 2020 SEL VE TAŞKINLAR D ünyada olduğu gibi ülkemizde de sel ve taşkınlar, en sık görülen ve en çok zarara yol açan afetlerin başında gelmektedir. Sel ve taşkın olaylarının afete dönüşmesi, doğal etkenler (iklim, bitki örtüsü, topoğrafya vb.) ve insanların birtakım faaliyetleriyle yakından ilişkilidir. Yanlış arazi kullanımı, bitki örtüsünün tahribi, altyapı yeter- sizliği, hızlı nüfus artışı ve gerekli önlemlerin alınmaması gibi faktörler bu durumun başlıca sebepleridir. Türkiye’de sel ve taşkın olayları; yağışların artması ve kar erimelerine bağlı olarak en fazla nisan, mayıs ve haziran aylarında görülmek- tedir. Hemen hemen her bölgemizde görülen bu olaylar, daha çok akarsu yataklarına yakın olan yerleşmelerde meydana gelmektedir. Yazımızda selin ne olduğu, selin zararları, sel için alınacak önlemleri, sele sebep olan nedenler vb. konular ele alınmıştır. SEL NEDIR? Sel, geniş kapsamlı olabilecek doğal bir olaydır. İnsanlar ve çevre üzerindeki etkiler. Basitçe bir sel "yanlış" yerde çok fazla suyun bulunmasıdır. SELLERE NE SEBEP OLUR? Sel, şiddetli yağışların birleşiminden kaynaklanır. Nehirle- rin, okyanusların, göllerin, barajların taşmasından dolayı seller oluşur. Seller sadece kışın değil, yılın herhangi bir zamanında gerçekleşebilir. Taşkınlar genellikle bir süre suyun bulunduğu bölümde kendi bölgesine sığmayacak kadar yağmur suyu- nun birikmesi ile oluşur ve taşan bu sular karaya yayılır. Bu durumda taşkın yatakları oluşur. Ancak çok şiddetli yağmur olduğunda kısa bir sürede yeryüzüne düşer ve bu taşkınlar çok çabuk olur. Bu taşkınlar önceden belirti vermeden çok çabuk meydana gelir ki çevresinde bulunan yerleşim alanla- rına oldukça zarar verir. Deniz sahilleri kıyı bölgeleri denizin riski altındadır. Fırtınalar büyük deniz dalgalarını meydana getirerek ‘’Tsunami’’(Japonca deniz dalgası anlamına gelir) gerçekleşir. SELIN ETKILERI NELERDIR? Su baskını çok tehlikeli olabilir, ayaklarınızı yerden kesmek için sadece 15 cm'lik hızlı akan suya ihtiyaç vardır! Taşkın su, yollar ve demiryolu hatlarının yanı sıra telefon hatları hasar gördüğünde iletişim bağlantılarını keserek toplu ve kişisel ulaşımı ciddi şekilde bozabilir. Taşkınlar şehirlerdeki normal drenaj sistemlerini hasara uğramasına ve kanalizasyon pat- lamalarına neden olur. Bu tür fosseptik ve benzeri kirli sular etrafta ciddi bir sağlık tehlikesi oluşturur. Bakteriler, küf ve virüsler hastalığa neden olur, alerjik reaksiyonları tetikler. Su taşkınları, büyük miktarlarda suyu ve çamur ve moloz- lardan oluşan tortuyu geniş alanlara dağıtarak değerli toprak besinlerini tarım alanların altında kalmasına neden olabilir. Buna karşılık, büyük miktarlarda hızlı akan su ve beraberin- deki çamur erozyona sebep olur ve mahsulleri tahrip ederek, tarım arazilerini / binaları tahrip ederek ve çiftlik hayvanlarını telef eder. Şiddetli seller yalnızca evleri, işyerlerini ve kişisel malları mahvetmekle kalmaz, geride kalan su da içindekilere daha fazla zarar verir. İşletmelerin zarar görmesi boya, böcek ilacı, benzin vb. gibi toksik maddelerin kazara salınmasına neden Sezer Aslan