Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 145. Sayı (Ağustos 2020)

Su ve Çevre Teknolojileri / Ağustos 2020 37 suvecevre.com Dere Islahı Üçüncü Kısım Planlama Raporu Hazırlanması, Proje ve Kamulaştırma Planları Projesi Yapımı Toplantısı” 30.10.2017 tarihinde gerçekleştirildi. Yüklenici mühendislik firması tarafından Silivri Kınıklı, Esetçe, Büyükbağlar, Ista- koz Dereleri ile Çatalca Mezarlık Dere ve Küçükçekmece Azaklı Deresine ait proje ön sunumlarının gerçekleştirildiği toplantıda, faaliyetlerle ilgili teknik detaylar ele alındı (24). • Akarsu ve Dere Yataklarının Islahı ile İlgili 2010/5 Sayılı Başbakanlık Genelgesi’ne göre, “Büyükşehir Belediyesi- nin görev, yetki ve sorumluluğunda yürütülmesi gereken akarsu ve dere ıslahı işleri ile ilgili olarak, bunların planlama safhasında DSİ’nin uygun görüşü alınacaktır” denmekte olmasına rağmen kamulaştırma konusunda Büyükşe- hirlere herhangi bir sorumluluk vermemektedir. Buna karşılık,” DSİ tarafından yapılacak akarsu ve dere yatağı ıslahlarının projesine göre yapılabilmesi için; bu alanlar- dan belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunanlar, ilgili belediyelerce DSİ’ye ihtilafsız olarak teslim edilecek, bu alanların dışında kalan yerlerin ise DSİ’ye tesliminin sağlanması hususunda gerekli çalışmalar valilerin koordi- nasyonunda yürütülecektir” ifadeleri ise yalnız 5393 sayılı Belediye Kanunu kapsamında olanları kapsamaktadır (26). Bu dönemde yağmur suyu tesislerinin yapılmasına ilişkin 06.03.2018 tarihli ortak hizmet protokolü (İBB-İSKİ) ile İstan- bul Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisindeki yağmursuyu tesislerinin ve dere ıslahlarının, giderleri İBB tarafından kar- şılanmak üzere İSKİ tarafından yapılması amaçlanmıştır. Dere Islah çalışmalarında projelendirme, kamulaştırma ve imalat İSKİ tarafından gerçekleştirilecek olup, bu iş kalemlerine ilişkin masraflar İBB tarafından İSKİ’ye ödeneceği kararlaş- tırılmıştır (8). İSKİ 2018 Yılı Faaliyet raporunda 100.840 metre uzunlu- ğunda toplam dere ıslah projesi hazırlandığı yer almaktadır (8).14.09.2019 İstanbul’da mevsim normallerinin üzerinde yağış alınan dönemlerde zaman zaman bazı bölgelerde yaşa- nan su baskınlarının önüne geçmek için İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve İSKİ çalışmalarını aralıksız sürdürdüğü açıklan- mıştır (8). Son günlerde önemli bir tartışma konusu Riva Deresi ıslahı projesidir. Bu proje hakkında İBB ve DSİ arasında yaşanan anlaşmazlık basında aksetmiş bulunmaktadır. DSİ, Riva Deresi’nin ıslahının kendi sorumluluklarında olduğu kabul ederek projenin yapım aşamasına geçilme- mesinden İBB sorumlu olduğunu vurgulayarak dere ıslah güzergâhlarının, İBB tarafından kamulaştırılarak ihtilafsız bir şekilde DSİ’ye teslim edilmediği için projenin inşaatının başlayamadığı ileri sürüldü. İBB ise 2009 yılında gerçekleşen ilk toplantıda Riva Dere- si’nin tümün ıslahı DSİ’ye bırakılmıştır. 2013 yılında karara bağlanan kamulaştırma davasında “Riva Deresi ıslah projesi” kapsamında DSİ’nin sorumlu bulunduğu ve İBB sorumlu bulunmadığı karara bağlandığını belirten İBB bu nedenle 2015 yılında İstanbul Valiliği’nin Riva Deresi projesi ile ilgili İBB’ye yüklenen kamulaştırmaları iptal ettiğine dikkat çekti. Eylül 2018’de yayınlanan DSİ 2017 Yılı Sayıştay Denetim Raporu’nda dere ıslahı konusunda büyükşehir belediyeleri ile DSİ’nin sorumlukları hakkında aşağıdaki açıklama yer almaktadır (27) “5216 sayılı Kanun ile büyükşehir belediyesi sınırları için- deki derelerin ıslahı konusunda büyükşehir belediyelerinin görevli ve yetkili oldukları belirtilmiş, ancak DSİ’ye verilen görev ve yetkiler yürürlükten kaldırılmamıştır. Bu durumda büyükşehir belediyesi içinde kalan akarsu ve derelerin taş- kına neden olmasını engelleyecek tedbirlerin alınması hem DSİ’nin hem de büyükşehir belediyelerinin görev, yetki ve sorumlulukları arasındadır. Öte yandan akarsu ve dere ıslahları konusunda çalışacak kurum ve kuruluşlar için görev, yetki ve sorumluluğun paylaşımının ne şekilde olacağı 2010/5 sayılı Akarsu ve Dere Yataklarının Islahına İlişkin Başbakanlık Genel- gesinde açıklığa kavuşturulmuştur. Buna göre; DSİ tarafından yapılacak akarsu ve dere yatağı ıslah işlerinin projesine göre yapılabilmesi için, belediye ve mücavir sınırları içinde bulu- nan alanlar, ilgili belediyelerce DSİ’ye ihtilafsız olarak teslim edilecek.” Bu tartışmaları ve Sayıştay Raporu’nu incelediğimizde İstanbul’da derelerinin sorunlarının nasıl çözüleceği tam açık- lığa kavuşmamıştır. SONUÇ Taşkınlar, ülkemiz de dahil olmak üzere dünyanın pek çok yöresinde halen daha etkili olmakta, önemli ölçüde can ve mal kaybına neden olmaktadırlar. Son yıllarda ise, yerkürenin bazı bölgelerinde kuraklık ağır basarken, diğer bazı bölgelerinde de önemli iklimsel değişkenliklerin yaşandığı; bunların sonu- cunda da taşkın olaylarının daha sık ve daha etkin biçimde oluştuğu izlenmektedir. Taşkın esas itibariyle doğal bir olaydır. Bu olayı, can ve mal kaybına neden olacak nitelikte afet haline dönüştüren neden ise çoğunlukla insan müdahalesidir (28). İstanbul dereleri ile ilgili İstanbul İlinin çok ciddi altyapı sorunları vardır. Bunlar sırasıyla; dere yataklarının işgal edil- mesi, dere yataklarının kenarlarına yapılan kontrolsüz dol- gular, dere yatakları yakınlarında kanal ve menfezleri tıkayıcı malzemelerin istiflenmesi, köprü ve menfez açıklıklarının yeterli gelmemesi, yatak ve kanalların periyodik bakım ve temizliğinin yapılmamasıdır (29).