Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 145. Sayı (Ağustos 2020)

suvecevre.com 32 Su ve Çevre Teknolojileri / Ağustos 2020 YORUM şiddetli yağmurlarda boşaltım görevini yerine getirememesi- dir. Bunun yanında ülkemizde tercih edilen ayrık sistem kana- lizasyon sistemi nedeniyle belediyeler öncelikle atıksu kanal- larını inşa etmesi ve yağmur suyu kanallarını inşa etmemesi veya geciktirmesidir. Bu durum oluşan sellerin nedenlerinden birisi olup çeşitli sorunların oluşmasına neden olmaktadır. İSKİ tarafından İstanbul’da yağmur suyu kanalizasyon hattı uzunluğunun atıksu kanalizasyon hattı uzunluğunun % 50-60’ı civarında olması gerektiği belirtilmektedir. 2019 yılı sonunda İstanbul’da atıksu kanalizasyon hattı uzunluğu 16.860 km olduğuna göre bu kabulle 9.273 km yağmur suyu kanalizasyon hattı olması gerekmektedir. İstanbul’da mevcut yağmur suyu kanalizasyon hattı 4602 km olduğuna göre 4.671 km yağmur suyu kanalizasyon hattı daha inşa edilmesi gerekmektedir. 2019 yılında 192.409 metre yağmursuyu pro- jesi İSKİ tarafından hazırlanmıştır. Diğer bir ifade ile mevcut yağmur suyu kanalizasyon hattının iki misline çıkarılması gerekmektedir. Son yıllarda şiddetli yağmurlarda İstanbul’da “yağmur suyu şebekesinin yetersiz olduğu görülmekte ve bu ise taşkınlara ve ciddi sorunlara sebep olmaktadır (20). Bu konuda internette daha çok İSKİ dere çalışmaları hak- kında bilgiye rastladım. İSKİ tarafından 2019 sonu itibari ile ıslahlı dere 536 km olup ham (ıslahsız) dere uzunluğu ise 3063 km olduğu belirtilmektedir (8). 2019 yılında 30.992 metre dere ıslah projesi İSKİ tarafından hazırlanmıştır. Bir doktora çalış- masında örnekleme alanı olarak İstanbul İçme Suyu Havza Alanı dışında kalan dereler ve bu dereler içerisinde Boğaziçi, Marmara, Haliç ve göllere dökülen; yerleşimin etkisinde kalan dere yatakları analiz edilmiştir. Karadeniz’e dökülen dereler, kentin gelişiminde orman alanlarında kalmaları ve yerleşim baskısından korunmuş olmaları nedeniyle analiz dışında tutul- muştur. İstanbul’da içme suyu havzaları dışında 106 dere bu çalışmada incelenmiştir (Tablo3a ve Tablo 3b). Derelerin boy kesitine göre fiziksel yapısını incelediğimizde; toplam boy kesitinin % 65’i (1.544.770 m.) doğal yapısını korumakta; % 35’i (841.970 m.) açık ya da kapalı kesit olarak ıslah edilmiştir Tablo3c). Islah edilen derelerin% 52’si (433.341 m.) açık kesit sistem, %48’i (408.529 m.) kapalı kesit sistemdir (3). İSKİ Kanal Proje Şube Müdürlüğü tarafından hazırlanan İstanbul dere ıslah çalışmaları genel değerlendirmesi bundan önceki yazımda detaylı olarak açıklanmıştır, Dere ıslah çalış- maları giderek artan bir şekilde İBB Altyapı Müdürlüğü yerine İSKİ tarafından yürütülmektedir (20). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Altyapı Koordinasyon Müdürlüğü’nün 15’i Anadolu Yakası’nda, 10’u da Avrupa Yaka- sı’nda olmak üzere ıslah çalışmasını sürdürdüğü derelerin 2019 yılı sonu itibariyle uzunlukları ve bugüne kadar bu derelerde yapılan ıslah uzunlukları Tablo 4’te verilmiştir. Tablo 2a: 2004-2009 yıllarında derelerde gerçekleştirilen temizlik (12) Yapılan İş Temizlik Yapılan Uzunluk (Metre) Çıkarılan Malzeme (m 3 ) Maliyet (Milyon TL) 2004 23.725 210.375 9,6 2005 36.167 260.408 11,9 2006 70.984 610.255 27,9 2007 97.034 333.830 15,3 2008 143.786 1.730.624 79,2 2009 226.656 1.094.492 44,9 Toplam 598.325 4.239.984 188,8 Tablo 2a: 2004-2009 yıllarında derelerde gerçekleştirilen temizlik (12) Yıllar Temizlenen Dere Sayısı Asya Yakası (m 3 ) Avrupa Yakası(m 3 ) Toplam (m 3 ) 2004 23 147.293.00 63.082.00 210.375.00 2005 42 169.286.00 91.122.00 260.408.00 2006 41 165.371.00 444.884.00 610.255.00 2007 76 48.360.00 285.470.00 333.830.00 2008 59 140.880.00 1.589.744 .00 1.730.624.00 2009 144 355.107.00 733.620 .00 1.088.727.00 2010 135 385.814.00 382.872.00 768.686.00 2011 119 dere-342 defa 489.316.00 666.555.80 1.155.871.00 2012 121 dere- 403 defa 156.817.00 705.981.00 862.797.00 2013 122 dere -401 defa 286.958.00 559.060.00 846.018.00 2014 113 dere-358 defa 337.107.00 418.649.00 755.756.00 2015 95 dere-356 defa 57.024.00 475.497.00 532.521.00 2016 117 dere-321 defa 68.500.00 729.995.00 798.495.00 2017 127 dere- 339 defa 32.595.00 822.691.50 855.286.50 2018 132 dere-319 defa 101.762.00 625.525.00 727.287.00 2019 135 dere-355 defa 70.231.00 425.036.00 495.267.00 2020 81 dere-177 defa 9669 156223 165892 TOPLAM 12.198.095.50 5. İstanbul’da Yağmur Suyu Uzaklaştırma ve Dere Islah Çalışmaları Yağmur Suyu Drenajı, İstanbul’un en büyük problem- lerinden biridir. Bu büyük metropolün yağmur suyu drenaj sistemi yoktur. Her yağmurda dereler taşmakta mal ve can kaybı olmaktadır. Türkiye’nin en büyük şehri İstanbul, sık sık sele teslim oluyor” (18). Aşırı yağışlar, seller, su baskınları, ne yazık ki, artık hemen her mevsim yaşadığımız olaylar haline geldi. Türkiye’nin en büyük şehri İstanbul, sık sık sele teslim oluyor. Zaten hemen her yağmurda, hemen her büyük şehrimizde yaşanan trafik sıkıntısı bir yana, su baskınlarının, sellerin sebep olduğu maddi kayıplar çok büyük, yaşanan üzüntüler de içler acısı (19). Bu taşkınların ana nedeni derelerin açıklanan nedenlerle