Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 143. Sayı (Haziran 2020)

44 Su ve Çevre Teknolojileri / Haziran 2020 suvecevre.com Arıtma Çamurlarının Sürdürülebilir Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar: GİRİŞ A tıksu arıtımı ve arıtma çamurlarının işlenmesi sıra- sında uygulanan yöntemler, oluşan son ürünün mik- tarı ve kalitesi üzerinde önemli etkiye sahiptir; elde edilen son ürünün farklı amaçlar için yararlı kullanımı ve/ veya nihai olarak bertaraf edilmesinde önem taşımaktadır. Günümüzde, arıtma çamuru, nihai olarak bertaraf edilmesi gereken bir atık olarak değil, enerji ve materyal kazanımı, tarımsal amaçlı kullanım, yapı malzemesi olarak kullanım gibi pek çok yararlı kullanım alternatifine sahip olan bir kaynak ve hammadde olarak değerlendirilmektedir. Arıtma çamurlarının yararlı kullanımı ve nihai olarak bertaraf edilmesinde yapılacak uygulamalar çevre ile uyumlu, ekonomik ve ekolojik açıdan uygulanabilir alternatif çözüm seçeneklerini kapsamalıdır. Arıtma çamurlarının özellikleri ve miktarı arıtılan atıksuyun özellikleri, mevcut atıksu arıtma tesisinde uygulanan atıksu arıtma ve çamur işleme prosesine göre değişim göstermek- tedir. Atıksu arıtımında uygulanan fiziksel, kimyasal, biyolojik ve ileri arıtma işlemleri sonrasında giriş atıksu özellikleri ve uygulanan arıtma işlemlerinin verimine bağlı olarak farklı özel- liklerde arıtma çamuru oluşur. Günümüzde, evsel ve kentsel atıksu arıtımında en yaygın kullanılan biyolojik arıtma yön- temleri klasik aktif çamur sistemleri ve modifikasyonlarıdır. Büyük yerleşim birimlerinde nutrient gideriminin sağlandığı biyolojik arıtma proseslerinin yaygın olarak kullanıldığı bilin- mektedir. Küçük yerleşim birimlerinde ise klasik aktif çamur ve uzun havalandırmalı aktif çamur sistemleri uygulanmak- tadır. Bu tesislerde oluşan arıtma çamurlarının işlenmesinde, çamurun yoğunlaştırılması amacıyla graviteli veya mekanik yoğunlaştırıcılar, stabilizasyonunu sağlamak üzere aerobik ve/ veya anaerobik çürütücüler ve suyunu almak için mekanik su alma üniteleri kullanılmaktadır. Son yıllarda büyük tesislerde çamur kurutma amacıyla solar ve termal kurutma ünitelerinin kullanımı da yaygınlaşmıştır. Yüksek kalorifik değere sahip arıtma çamurlarının kurutma işlemleri sonrasında çimento fabrikalarında ek yakıt olarak kullanılması, enerji geri kazanı- mına yönelik tercih edilen ve yaygın kullanılan uygulamadır. Yakma işleminde, kentsel katı atıklarla birlikte veya ayrı yakı- larak yüksek hacim azalması, patojenlerin ve toksik organik bileşiklerin giderimi sağlanır. Gazlaştırma ve piroliz işlemleri ise, son yıllarda; arıtma çamurlarının nihai bertarafı, materyal ve enerji kazanımı amacıyla kullanılan diğer termal/termokim- yasal yöntemlerdir. Uygun teknikler ile değerli besi maddeleri ve metaller de geri kazanılabilir. Arıtma çamurlarının işlenmesi sırasında uygulanan prosesler, oluşan son ürünün kalitesini belirlemektedir. Bu prosesler, elde edilen son ürünün farklı amaçlar için yararlı kullanımı ve/veya nihai olarak bertaraf edilmesinde uygulamacılar ve karar vericiler için dikkate alınması gereken en önemli hususlardır. Son yıllarda, atıksu arıtma tesisi yatırımlarında, tesisi kaynak geri kazanım tesisine dönüştürebilen yeni teknolojilerin kullanımının öne çıktığı ve MAKALE AYŞE FİLİBELİ Dokuz Eylül Üniversitesi ENERJİ VE MATERYAL GERİ KAZANIMI (*) (*) 13. Ulusal - 1. Uluslararası Çevre Mühendisliği Kongresi'nde yayınlanmıştır.