Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 142. Sayı (Mayıs 2020)

suvecevre.com 36 Su ve Çevre Teknolojileri / Mayıs 2020 YORUM akan Eğridere idi. Eyüp içinden geçip Tabakhane (Zalpa- şa-Defterdar arası) kıyısından Haliç'e doküldüğü bilinen bir kaç derenin ana gövdesini İslambey Deresi (15) oluştu- ruyordu. Yörede her yer iskan edildiği için tüm dereler çok kirlenmiş ve lağıma dönüşmüş olduğundan İslambey Deresi ve diğer derelerin üstü zaman içinde kapatıldı. Osmanlı döneminde kanalizasyon olmayan bölgelerde evlerden gelen pis sular ve oluşan yağmur suları derelere verilmişti. Ihlamurdere’de olduğu gibi bazı derelerin üstü tonozlar ile kaplanarak buralar ulaşım yolu olarak kullanıl- mıştı. Böylelikle kirlenen bu derelerden civarında yaşayan- ların olumsuz etkilenmelerinin de önüne geçilmişti. 1918-20 yılları arasında Osmanlı döneminde Fransız firmasına hazır- lattırılan kanalizasyon projelerinin I. Dünya Savaşı nedeniyle küçük bir kısmının uygulama fırsatı olmuştu. Fransız kanalları olarak adlandırılan bu kanallar, Fatih, Laleli ve Beyazıt’ın bazı sokaklarında bulunmaktadır (1). İslambey Mahallesinde Şekil 4a’da görülen ağız kesitli (arch crooss section) kanalın o dönemde inşa edildiği ve burada görülen küçük çaplı atık su beton kanallarının sonra- dan döşendiği ve böylece ağız kesitli kanala atıksu bağlan- masının engellendiği ve bu hattın yağmur suyu kanalı olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Güney Haliç Projesi kapsamında yenilenen ayrık kanali- asyon hatları Şekil 4b’de görülmektedir. İslambey Mahallesinin yağmur sularını kontrol altına almak ve sel baskınlarını önlemek için İSKİ tarafından 2013 yılında Ø3000 mm iç çapında bir yağmur suyu tüneli inşa edilmeye başlanmış ve 2017 yılında tamamlanmıştır. Bu proje kapsamında İslambey Mahallesine 4 kilometre uzun- luğunda atık su ve yağmur suyu hattı döşenmiş ve 700 metre uzunluğunda İslambey Deresi’nin islahı da bu kapsamda gerçekleştirilmiştir. Tamamen kazısız yöntemle inşa edilen proje kapsamında TBM tekniğiyle, içerisinden bir kamyonun geçebileceği çapta (4.5 m) dev tüneller inşa edilmiştir. Tünel inşası hem maliyet açısından hem de açık kazıya gerek duyulmadığından, çalışmalarda trafik engellenmemekte, yollar kapatılmamakta ve zaman kazandırmaktadır. 413 metre uzunluğunda olan İslambey Tüneli tamamlanarak, mevcutta birleşik sistem çalışan tarihi tonozdan ayrıştırılmıştır. İslam- bey'de yağmursuyu tonozunu Eyüp mezarlık altından Haliç’e ulaştırmayı amaçlayan tünel, Eyüp Sultan ve çevresinin atıksu ve yağmur suyu problemlerini çözerek su baskınlarını önle- mek için yapılmıştır (İSKİ). Şekil 5’de görülen İslambey Tüneli'nin tamamlanması ile bölgede yaşanan su baskınlarının önüne geçilmiş ve ayrıca Haliç’e akan atıksuyun ayrıştırılması ile denizin kirlenmesi engellenmiştir. Şekil 5’te görülen kesikli çizgili olan yağmur suyu tüneli olup havzanın yağmursularını Haliç’e akıtmakta- dır. Atıksular ise yine Haliç atıksu tüneli vasıtası ile Yenikapı Arıtma Tesisine ulaştırılmaktadır (İSKİ). İleride yapılcak pro- jelerde her yağmurda yağmur suyunun Haliç’e akmaması için yağmur suyu tünelinin başlangıç bölgesine, yağmur suyu biriktirme haznesi yapılmalı ve yağmur kesildikten sonra burada biriken suyun yakındaki atıksu kanalına verilmelidir (8). Şekil 4b. Güney Haliç Projesi kapsamında yenilenen ayrık kanaliasyon hatları (İSKİ) Şekil 4a. Ağız kesitli (arch crooss section) kanal ve küçük çaplı beton kanallar(İSKİ) Şekil 5. Eyüp İslambey yağmur suyu tüneli ve atık su ayırımı (İSKİ)