Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 141. Sayı (Nisan 2020)

36 Su ve Çevre Teknolojileri / Nisan 2020 suvecevre.com malı ve çalışan tahliye tuzaklarına sahip olmalıdır. Mümkün olduğunda tuvaletin kapağı kapalı iken sifonu çekilmeli ve damlacıkların saçılması önlenmelidir. Eğer bu kişiler için ayrı tuvalet verilme imkânı yok ise kişisel koruma ekipmanı olan, eğitimli temizlik görevlisi tarafın- dan günde en az iki kere temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Ek olarak, talimatlara uygun olarak bütün sağlık çalışanları bütün hastalardan ayrı tuva- let kullanmalıdır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), standart atıksu arıtma ile bir- likte kapalı banyo drenajları, havalan- dırma sistemine aerosol haline gelmiş dışkının kaçmasını engelleyen geri akış vanaları bulunan bakımlı sistemlerin kullanılmasını önermektedir. Sıhhi tesi- sattaki ve havalandırma sistemindeki zayıflık Hong Kong`ta 2003 yılında yüksek katli binadan aerosol haline gelmiş SARS korona virüsün yayılma- sına katkıda bulunmuştur. COVID-19 virüsünün yüksek apartmanlarda arızalı tuvaletlerden yayılması konusunda da benzer kaygılar dile getirilmiştir. Sağlık hizmetleri tesisleri kanalizasyona bağ- lıysa, atıksu arıtma tesisine ulaşmadan veya bertaraf tesisine gelmeden her- hangi bir kayıp veya kacak olmadığı onaylanmalıdır. Toplama, arıtma ve ber- taraf sistemlerinin yeterliliğine ilişkin riskleri azaltmak için önceliklendirilmiş kritik kontrol noktalarını içeren güvenlik planı takip edilmelidir. Düşük kaynaklı daha küçük sağlık hizmetleri tesisleri için, alan ve yerel koşullar izin veriyorsa, çukur tuvaletler tercih edilen seçenek olabilir. Dışkı ile çevre kirlenmesi önle- mek için standart önlemler alınmalıdır. Bu önlemler çukurun tabanı ve yeraltı suyu kaynağı arasında 1.5 metre olma- sını (kaba kumlar, çakıllar ve çatlak oluşumlarında 1.5 metreden daha fazla alan olmalıdır) ve tuvaletlerin en azın- dan herhangi bir yeraltı suyu kaynağına yatay olarak 30 metre uzakta olmalıdır (sığ kuyular ve sondajlar dahil). Yüksek bir yeraltı suyu kaynağı veya çukurları kazmak için yer eksikliği varsa geçirim- siz saklama kaplarında dışkı tutulmalı- dır ve ek muamele veya güvenli imha veya her ikisi için saha dışına taşımadan önce mümkün olduğunca beklenmeli- dir ve virüs seviyesinin azalması sağlan- malıdır. Tutma sürelerini en üst düzeye çıkarmak için iki tanklı paralel sistem, bir tank dolana kadar öteki tankın bek- letilmesine izin verilerek kullanılabilir. Tankları temizlerken veya boşaltırken sıçramasını ve damlacıkların serbest kalmasını önlemek için özel bakım önlemleri alınmalıdır. 2.3. Tuvaletler ve Dışkı Dışkı ile doğrudan veya dolaylı temas edildiğinde el hijyeninin yapıl- ması kritiktir (eller kirliyse, sabun ve su tercih edilir). Eğer hastanın tuvalete gitme imkânı yok ise; dışkı bez ile alınır ve yalnızca şüpheli veya COVID-19 teyit edilmiş hastaların kullandığı tuvalet- lere boşaltılır. Bütün sağlık sisteminde şüpheli veya COVID-19 teyit edilmiş hastalar dahil dışkı biyolojik tehlikedir ve uygun şekilde arıtılmalıdır. Dışkı ile ilgilenen kişiler dünya sağlık örgütünün önlemlerine uymalı ve kişisel koruma ekipmanlarını kullanmalıdır. Kullanılmış olan bezler bulaşıcı atıklar olarak uygun bicimde bertaraf edilmelidir. Çalışanlar kişisel koruyucu ekipmanları nasıl giye- cekleri, kullanacakları ve çıkaracakları konusunda uygun şekilde eğitilmelidir. Kişisel koruma ekipmanları mevcut değilse veya tedarik sınırlıysa, el hijyeni düzenli olarak uygulanmalı ve çalışan- lar herhangi şüpheli veya teyit edilmiş vakadan en az 1 m uzaklıkta olmalıdır. Eğer yatak lazımlığı kullanılıyor ise dış- kının bertarafından sonra lazımlık doğal deterjan ve su le yıkanıp %0.5’lik klorlu solüsyon ile dezenfekte edilip, temiz su ile durulanmalıdır. Durulama suyu tuva- lete dökülmelidir. Diğer etkili dezen- fektanlar ticari olarak temin edilebilen; kuaterner amonyum bileşiklerini içeren setilpiridinyum klorür ve 500-2000 mg/L konsantrasyonlarda perasetik veya peroksiasetik asitlerdir ve üreti- cinin talimatlarına göre kullanılır. Klor, büyük miktarlarda katı ve çözünmüş organik içeren ortamın dezenfekte edil- mesi için etkisizdir. Bu nedenle, taze dışkıya klor çözeltisi eklemenin sınırlı bir yararı vardır ve muhtemelen, bu sıç- ramaya bağlı riskler doğurabilir. 2.4. Tuvaletlerin Boşaltılması ve Tankların İdaresi ve Dışkıların Saha Dışında Taşınması COVID-19 hastalarının kullandık- ları tuvaletlerin veya dışkı tanklarının dolmadan boşaltılması için herhangi bir sebep yoktur. Genel olarak, dışkıyı güvenle yönetmek için en iyi uygula- malar takip edilmelidir. Tuvalet veya tutma tankları hasta talebini karşıla- yacak şekilde ve vakalarda olası ani artışları göz önünde bulundurarak tasarlanmalıdır. Ayrıca, üretilen atık su miktarlarına göre tuvaletleri ve tutma tanklarını boşaltmak için düzenli bir program olmalıdır. Kişisel korunma ekipmanları dışkının saha dışına çıkar- tılması sırasında kullanılması ve dışkının sıçramaması konusunda özen gösteril- melidir. Ekiplerin tankların veya kam- yonların boşaltılma sırasında da dikkat etmesi gerekmektedir. Atıkları bertaraf ettikten sonra ve daha fazla bulaşma riski kalmadığı durumda, bireyler kişi- sel koruma ekipmanlarını güvenli bir şekilde çıkarmalı ve taşıma aracına bin- meden önce el temizliğini yapmalıdır. Dışkının saha dışında bertaraf mümkün değil ise saha içerisinde kireç kullanı- larak yapılabilir. Kireç uygulaması için %10’luk kireç çamuru 10 birim atık için 1 birim olacak şekilde eklenmelidir. 2.5. Temizlik Pratikleri Sağlık hizmetleri tesisleri için mev- cut önerilen temizlik ve dezenfeksiyon RAPOR