Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 141. Sayı (Nisan 2020)

32 Su ve Çevre Teknolojileri / Nisan 2020 suvecevre.com ölüme neden olan diğer bulaşıcı hastalıkları önleyecektir. Şu anda, COVID-19 virüsünün içme suyunda veya kanalizasyonda hayatta kaldığına dair bir kanıt yoktur. COVID- 19 virüsünün morfolojisi ve kimyasal yapısı; çevrede hayatta kalma ve etkili inaktivasyon önlemleri diğer taşıyıcı bireylere ait koronavirüslerinin özellik- lerine benzemektedir. Bu nedenle, bu özet kılavuz, mevcut kanıtlar temeline ve daha genel olarak, WHO’nün “kanali- zasyon ve içme suyunda virüslere karşı nasıl korunulur” rehberine dayanmak- tadır. Bu belge, COVID-19 virüsünün mevcut bilgisine dayanmaktadır ve yeni bilgiler elde edildikçe güncellenecektir. 1.1. COVID-19 Bulaşıcılığı COVID-19 virüsünün iki ana bulaşma yolu vardır: solunum ve temas. Solu- num damlacıkları, enfekte bir kişi öksür- düğünde veya hapşırdığında ortaya çıkar. Solunum semptomları olan biriyle (örneğin hapşırma, öksürme) yakın temasta bulunan herhangi bir kişinin potansiyel olarak enfektif solunum damlacıklarına maruz kalma riski vardır. Damlacıklar ayrıca virüsün yaşayabile- ceği yüzeylere de inebilir; dolayısıyla, enfekte olmuş bir bireyin yakın çevresi, bir iletim kaynağı olarak işlev görebi- lir (temas ile bulaşma olarak bilinir). Enfekte bir kişinin dışkısından COVID- 19 virüsüne yakalanma riski düşük gibi görünmektedir. COVID-19 virüsünün bağırsak enfeksiyonuna yol açabilece- ğine ve dışkıda mevcut olabileceğine dair bazı kanıtlar vardır. Doğrulanmış COVID-19 hastalığı vakalarının yaklaşık % 2-10'unun diyare (ishal) ile bulaştığı ve iki çalışmada da COVID-19 hastala- rının fekal maddesinde COVID-19 viral RNA fragmanları saptandığı bilinmek- tedir. Bununla birlikte, bugüne kadar sadece bir çalışma COVID-19 virüsünü tek bir dışkı örneğinden kültürlen- miştir. COVID-19 virüsünün fekal-oral yolla bulaştığına dair herhangi bir rapor bulunmamaktadır. 1.2. COVID-19 Virüsünün İçme Suyunda, Yüzeylerde, Dışkıda ve Kanalizasyonda Kalıcılığı İçme suyunda kalıcılık mümkün olmakla birlikte, taşıyıcı bireylerden kaynaklanan virüslerin yüzey veya yeraltı suyu kaynaklarında mevcut olduklarına veya kirli içme suyu yoluyla bulaştıklarına dair mevcut bir kanıt yok- tur. COVID-19 virüsü, kırılgan bir dış zarı olan zarflı bir virüstür. Genel olarak, zarflanmış virüsler çevrede daha az kararlıdır ve klor gibi oksidanlara karşı daha hassastırlar. COVID-19 virüsünün su veya kanalizasyonda hayatta kalması hakkında bugüne kadar hiçbir kanıt olmamakla birlikte, virüsün, su yoluyla bulaştığı bilinen (adenovirüsler, noro- virüs, rotavirüs ve hepatit gibi) zarf- sız insan enterik virüslerinden önemli ölçüde daha hızlı etkisiz hale gelmesi muhtemeldir. Örneğin, bir çalışmada, taşıyıcı bir insan koronavirüsünün klorsuz musluk suyunda ve 20 ° C'de hastane atık suyunda sadece 2 gün hayatta kaldığı tespit edilmiştir. Diğer araştırmalar, insan koronavirüslerinin bulaşıcı gastroenterit koronavirüs ve fare hepatit virüsünün, 23 °C'de 2 haf- tada ve 25 °C'de 2 günde % 99.9'luk bir ölüm gösterdiği belirlenmiştir. Yüksek veya düşük pH’da, güneş ışığı ve yay- gın dezenfektanlar (klor gibi) virüsün ölümünü kolaylaştırmaktadır. COVID-19'a neden olan virüsün yüzeylerde ne kadar süre hayatta kal- dığı kesin değildir. Ancak diğer koro- navirüsler gibi davranması muhtemel görünmektedir. Taşıyıcı bireylere ait koronavirüslerinin yüzeylerde hayatta kalmasına dair yakın zamanda yapılan bir inceleme, 2 saat ila 9 gün arasında değişen büyük değişkenlik bulmuştur. Hayatta kalma süresi, yüzey tipi, sıcak- lık, bağıl nem ve virüsün spesifik oluşu dahil olmak üzere bir dizi faktöre bağ- lıdır. Aynı inceleme, %70 etanol veya sodyum hipoklorit gibi yaygın dezen- fektanlar kullanılarak 1 dakika içinde etkili inaktivasyonun elde edilebildiğini saptamıştır. 1.3. Su Kaynaklarının Güvenliğinin Sağlanması COVID-19 virüsü içme suyu kaynak- larında tespit edilmemiştir ve mevcut kanıtlara dayanarak, su kaynaklarında bulunma riski düşüktür. İyi kontrollü ortamlarda gerçekleşen taşıyıcı birey- lerden kaynaklı koronavirüslerin labo- ratuvar çalışmaları, virüsün dışkı ile kontamine sularda günlerce haftalarca bulaşıcı kalabileceğini göstermiştir. Su kaynaklarını korumakla başlayarak su güvenliğini artırmak için suyun dağıtım, toplama veya tüketim noktasında arıtıl- ması ve arıtılmış suyun düzenli olarak temizlenmiş ve üstü kapalı kaplarda evde güvenli bir şekilde depolanmasını sağlamak gibi bir takım önlemler alın- ması önem arz etmektedir. Filtrasyon ve dezenfeksiyon kullanan geleneksel, merkezi su arıtma yöntemleri COVID-19 virüsünü inaktive etmelidir. Diğer taşı- yıcı bireylerden kaynaklı koronavirüsle- rin ultraviyole (UV) ışığı ile klorlama ve dezenfeksiyona duyarlı oldukları gös- terilmiştir. Zarflanmış virüsler, sağlam olmayan bir lipit konak hücre zarı ile çevrili olduğundan, COVID-19 virüsü- nün, protein kaplaması olan coxsackie- viruses gibi diğer birçok virüse nispeten klor ve diğer oksidan dezenfeksiyon işlemlerine karşı daha duyarlı olması muhtemeldir. Etkili merkezi dezenfek- siyon için pH <8.0'da en az 30 dakika temas süresinde bulunmalı ve sonra ≥ 0.5 mg/L serbest klor konsantrasyonu ile işlenmelidir. Dağıtım sistemi boyunca bakiye RAPOR