Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 138. Sayı (Ocak 2020)

38 Su ve Çevre Teknolojileri / Ocak 2020 suvecevre.com Lejyonella’nın insan sağlığına olan etkileri ve bu konuyla ilgili alınması gereken önlemler nelerdir? Lejyoner hastalığı sık görülmeyen; ancak belirli risk grupları için tehlikeli, ağırlıklı olarak pnömoni ile seyreden bir hastalıktır. Hastalık, suda bulu- nan Legionella bekterisinin aeroso- lize olması ve kontamine aeresollerin solunmasıyla bulaşır. Legionella suda ve toprakta doğal olarak bulunabilir. Çok farklı çevresel koşullara dayanıklıdır ve bu koşullarda yaşamını sürdürebi- lir. Sucul ortamlarda bulunur ve suda belirli şartlarda çoğalır. Hastalıktan korunmada temel strateji, binalarda su sistemlerinde ve suyla ilgili alanlarda önlemler alınmasıdır. Hastalığın kontro- lünde çevresel sürveyans önemli bir yer tutmaktadır. Ülkemizde Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan yasal düzenlemeler ve Hastalık Kontrol Programı, başta hastaneler olmak üzere birçok kuru- luşa çeşitli yükümlülükler getirmektedir. Legionella adlı bakterinin neden olduğu ciddi bir akciğer enfeksiyonudur. Lej- yoner hastalığı, kişiden kişiye temas yoluyla bulaşmaz. Bunun yerine çoğu insan bakterileri solunum yoluyla alır. Lejyoner hastalığı ilk kez 1976 yılında Amerikan lejyonerlerinin katıldığı bir toplantıda salgın halinde görüldü. Bilim adamları, hastalığı ilk kez 29 kişinin hayatını kaybettiği bu salgından 6 ay sonra 1977'de tanımladılar. Bakteriye maruz kalan çoğu insan hastalığa yakalanmaz. Bununla birlikte özellikle yaşlılar, sigara içenler ve bağı- şıklık sistemi zayıf olanlar enfeksiyon gelişimi açısından risk altındadır. Yük- sek ateş, titreme, baş ağrısı ve nefes darlığı gibi belirtilerle seyreder. Erken dönemde tedaviye başlanması komp- likasyon gelişimini önlemede etkilidir ve hayat kurtarır. Legionella bakterilerinin en yaygın ortamları ise şu şekildedir; sıcak su tanklarında suyun sıcaklığını 60°C’nin altında ve son kullanma noktasında (duş vb.) akan suyun sıcaklığının 50°C’nin altında olması, iklim şartları nedeniyle veya sıcak su sistemi borularına yakın giden soğuk su borularının dolaylı ısın- ması sonucu tesisattaki suyun sıcak- lığının genellikle 20 °C’nin üstünde olması, buhar kondansörleri ve sıvının buharlaşması mekanizması ile işleyen soğutucular, kaplıcalar, sıcak havuz- lar, sulama havuzları, balık yetiştirme havuzları, dekoratif amaçlı havuz ve fıs- kiyeler, hastanelerdeki solunum terapi ekipmanları… Özellikle su haznelerinde çeşme suyu kullanıldığında bakterinin kolonize olma olasılığı artmaktadır. Diş ünitelerinin su borularında su, genellikle 20°C’nin üstündedir. Bazıları hasta kon- foru açısından 37°C’ye kadar ısıtılıyor olabilir, çalışma güvenliği ile ilgili göz yıkama musluk ve duşlarının ve “fıs- kiye” tipi yangın söndürme sistemlerinin içinde kalan durgun su taşıyıcı olabilir. Lejyoner hastalığından korunma amaçlı alınacak önlemler ve koruyucu uygula- maların tümünden sorumlu olacak bir personel bulundurulması gerekmekte- dir. Konaklama birimlerinin kapasitesi işçi sağlığı ve iş güvenliği uzmanı bulun- durmasını gerektiriyor ise iş güvenliği uzmanları ile birlikte değerlendirme yapılacaktır. Hastane dışındaki konaklama birim- lerinin, yılda iki kere kendi imkânları ile su sistemlerini izlemeleri (suda Legi- patojenlerin yok edilmesinde çok etkili ve uzun süreli etkisi olan bir dezen- fektandır. Dünyadaki birçok ülkede ve aynı zamanda Türkiye’de patentli olan Chemya klordioksit, sadece tehli- keli lejyonerlere (lejyonella) karşı etkili olmasıyla değil, beraberinde kullanımı ile ilgili benzersiz avantaj sağlar. Klordi- oksit geniş pH aralığında etkilidir. Çev- reye iyi derecede uyumlu olması her çeşit su şartlandırmasında tereddütsüz kallanımını mümkün kılar. Çok amaçlı dezenfektan, mükemmel bir bakterisit e-coli, spor öldürücü, virüs öldürücü, alg öldürücü, diğer dezenfek- tanlara (parasetik asit,hidrojen perok- sit,sodyum hipoklorite) kıyasla belirli pH aralığında 2,5 kat daha fazla oksidasyon gücü sağlar. Daha az işçilik gerektirir, klor ile kıyaslandığında daha güçlü ve hızlı dezenfeksiyon etkisi, perasetika- sit ve klor ürünleri ile kıyaslandığında daha düşük dezenfektan maliyetleri pH değerlerinde bağımsız dezenfekte etkisi vardır, sürekli dezenfeksiyonu mümkün kılar. Borular ve membranlardaki mik- robiyolojik kalıntıyı yok eder. Biyofilmi öldürür ve tekrar oluşumunu engeller. Sudaki fenoller, yosunlar ve bunların parçalanarak oluşturduğu yan ürünler- den kaynaklanan koku ve tat sorun- larına yol açmaz. Ayrıca var olanı yok eder. Trihalojenmetan, klorfenol, AOX ve kloramin gibi zararlı gibi zararlı yan ürünlerin oluşumunu engeller. SÖYLEŞİ