Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 124. Sayı (Kasım 2018)

38 suvecevre.com SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • 11 / 2018 PROF. DR. H. GÜÇLÜ İNSEL İstanbul Teknik Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü ÇEV. Y. MÜH. ATİLLA ATMACA Koçak Çevre İnşaat Yapım, Yatırım, İşletme San. Tic. A.Ş. PROF. DR. BÜLENT KESKİNLER Gebze Teknik Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü MAKALE A fyon Alkaloidleri Fabri- kası 1981 yılından beri faaliyetini sürdürüyor. Fabrika endüstriyel atık- sularını istenilen seviyede arıtmayı günümüze kadar sağlayamamıştı. Endüstriyel atıksudaki yüksek kirlilik derecesi ve üretimde kullanılan çeşitli kimyasallar arıtmanın geleneksel yak- laşımla gerçekleştirilmesini imkansız kılmıştı. Entegre arıtma yaklaşımının benimsendiği, ileri arıtma teknoloji- lerinin entegre edildiği bu proje ise arıtma süreçlerinde karşılaşılan tüm problemleri çözüme kavuşturularak atıksuların deşarj yönetmeliklerinin ön gördüğü arıtma seviyesinden çok daha iyi bir seviyeye taşımıştır. Pro- ses çözümünün tamamen yerli bilim insanları ve mühendisleri tarafından gerçekleştirildiği bu proje bilimsel çalışmalar ile desteklenmiş, pilot tesis- ten edilen bu atıksulara özgün tasa- rım kriterleri oluşturulmuştur. Sonuç olarak ileri arıtma teknolojilerini geri kazanım teknolojileri ile entegre eden bu proje artık Eber Gölü’nün kalitesi- nin korunmasını sağlamaktadır. İlaç sektöründe yaygın kullanım alanı bulan yüksek kaliteli baz mor- fin; kodein, etil-morfin, kodein-fos- fat, dionin haşhaş kapsüllerinden elde edilmektedir. Bu ürünler, kapsüllerin kırılması sonrasında asetik asit, sülfü- rik asit, alkol türevleri, solventler vb. kullanılarak ekstrakte edilmektedir. Ülkemizde, Afyonkarahisar, Bolva- din’de faaliyet gösteren endüstriyel tesisin sorumluluğu TC. Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlü- ğü’ne aittir. Endüstriyel tesis günde 72 ton afyon kapsülü işleme kapasi- tesine sahiptir. Üretim prosesinden ortaya çıkan yaklaşık 600 ton/gün debiye sahip atıksu yüksek organik ve sülfat içeriğine (10-12 g/L) sahip- tir. Atıksuya yüksek iletkenlik sodyum (6500 mg/L) ve potasyum (5300 mg/L) iyonlarından ileri gelmektedir (Keskinler ve Insel, 2014). Üretimde yüksek asit kullanımı nedeni ile de üretilen atıksu düşük pH seviyesine sahiptir. Konvansiyonel arıtma yaklaşım- ları ile TMO Bolvadin Afyon Alka- loidleri Fabrikası’ndan kaynaklanan atıksular alıcı ortam deşarj limitle- rini sağlamakta yetersiz kalmaktadır. TC. Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü, Afyon Alkaloidleri Tesisi İşletmesi’nin acil ihtiyacı doğrultu- sunda gerçekleştirilen bu projede, endüstriyel atıksuların ileri arıtımının gerçekleştirilmesi ile birlikte endüst- riyel atıksuların Eber gölünde etki- lerinin minimize edilmesi amacı ile mevzuattaki parametrelerin haricinde tuz ve renk giderimi de hedeflenmiş- tir. Bu proje, endüstriyel atıksuların ileri arıtımı ötesinde membran pro- sesler ile geri kazanım teknolojilerini entegre eden bir yaklaşımla konsantre akım problemine bütünsel bir çözüm getiren gerçek uygulamayı ortaya koy- maktadır. Projenin ilk aşamasında pilot tesis kurulumu gerçekleştirilmiş ve 6 ay süre ile endüstriyel atıksuyun arıtımı sürdürülmüştür. Proses akım şema- sının oluşturulması ve pilot tesis için teknoloji seçimi aşağıdaki kriterler dikkate alınarak gerçekleştirilmiştir: • Atıksuyun yüksek organik madde (asetik asit) içeriği anaerobik arıt- maya uygun görünse de içerdiği yüksek sülfatın H2S’e indirgenmesi sonucunda bakterilerin inhibisyona PİLOT ÇALIŞMADAN TAM ÖLÇEKLİ TESİSE AFYON ALKALOİDLERİ ENDÜSTİYEL ATIKSULARININ ENTEGRE MEMBRAN PROSESLER İLE ARITILMASI: