Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 124. Sayı (Kasım 2018)

suvecevre.com 35 11 / 2018 • SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ YORUM %60’ı hesaplanmak kaydıyla EK-2’de verilen yoğunluk değerlerine göre ait olduğu imar planı sınırı içinde bulu- nan havza dışındaki alanlar ile orta ve uzun mesafeli koruma alanlarında kullanılır. Bu durumda, yapı yaklaşma mesafesi içinde kalan bu alanlar, ağaç- landırma, yol, yeşil alan, rekreasyon vb. maksatlarla kullanılmak üzere, kamuya bedelsiz devredilir ve bu alanlarda yapı yapılamaz.” Bu madde, 16.01.2013 tarihli değişiklikle, “İçme suyu havzalarında EK-1’de isimleri verilen derelerin, orman alanları ve tarımsal niteliği korunacak alanlar dışında kalan kısımlarında; ıslah projesine uygun olarak bu derelerin ıslah kesitinin her iki yanında; temizlik, bakım ve ona- rımlarının yapılabilmesi maksadıyla imar planlarında en az 10 metrelik dere işletme bandı ayrılır. Dere ıslah alanı ile dere işletme bantları idarece kamulaştırılır” şekline dönüşmüştür. Bu Yönetmeliğe göre İSKİ içme suyu havzalarında isimleri belirtilen derelerin yapı yaklaşma mesafeleri içerisinde yapı yapılamayacağı ifade edilmektedir. Bu parsellerin imar hakları plandaki donatı alanlarına bedelsiz terk edilmesi koşuluyla, planda donatı alanında  kalmaması durumunda ise yeşil ve veya yol olarak kullanılmak üzere kamu eline bedelsiz geçmesi  koşuluyla  ait olduğu onaylı imar planı sınırları içerisinde ilçe belediyesince uygun görülen  konut, konut+ticaret alanında kalan başka parsellerde kullanılabilir.  Dere mutlak koruma alanları ile ilgili İzmir Su Havzaları Koruma Yönetmeliği İzmir Büyükşehir Bele- diyesi İzmir Su ve Kanalizasyon İda- resi Genel Müdürlüğü tarafından da hazırlanmış olup, İZSU Su Havzaları Koruma Yönetmeliği olarak isimlen- dirilmektedir. Su toplama havzası yağış alan- larındaki dereler İZSU’ca koruma altına alınmıştır. İçme ve kullanma suyu rezervuarını besleyen tüm sulara, akar ve kuru derelere hiçbir surette atıksu ve arıtılmış atıksu deşarjı ile atık deşarjı yapılamaz. Su havzalarında dere mutlak koruma bandı uygula- nacak dereler belirleninceye kadar, 0-200 m. dere mutlak koruma bandı tüm dereler için geçerlidir. Derele- rin her iki yanındaki mutlak koruma bantlarında yapı ve tesislere izin veril- mez. Bu bantlarda bulunan tüm yapı ve tesislerin uzaklaştırılmaları esastır (Madde 5: Dereler). Bu maddeye daha sonra “Tah- talı Barajı kısa, orta ve uzun mesa- feli koruma alanlarında bulunan ve bu Yönetmeliğin eki olan Liste 1’de belirtilen derelerin her iki tarafındaki 0-100 m.’lik koruma bantları geçer- lidir. Bu yönetmeliğin eki olan Liste 1’de verilen derelere ait dere mutlak koruma bantlarındaki mevcut yapı ve tesisler, İZSU YönetimKurulu Kararı ile kamulaştırılır ve uzaklaştırılır” ve “Çamlı Barajı kısa, orta ve uzun mesafeli koruma alanlarında bulu- nan ve bu Yönetmeliğin eki olan Liste 2’de belirtilen her iki tarafındaki 0- 150 m’lik koruma bantları geçerlidir. Mevcut yapı ve tesis kapsamı dışında kalanlar, kaçak yapı olarak değerlen- dirilir ve İZSU tarafından yıkılarak uzaklaştırılır” fıkraları eklenmiştir. Bu örneklerden görüldüğü gibi 5216 no’lu kanuna bağlı olarak kurul- muş 30 büyükşehir belediyesinde içme suyu havzaları içinde bulunan dereler için koruma bandı genişlikleri belir- lenmiş olduğu görülmektedir. Belir- lenen bu derelerin dışında kalanlar hakkında bir karar bulunmamaktadır ve bu nedenle buralarda kaçak yapı- laşma olmaktadır. 5393 no’lu kanuna tabi olan 51 belediyeden birisi, Çorum Belediyesi yetkililerinden aldığım bilgiye göre 4373 sayılı Taşkın Sulara ve Su Bas- kınlarına Karşı Korunma Kanunu çerçevesinde taşkına uğrayan ve uğra- ması muhtemel sahaların tespiti ve bu sahaların iskana kapatılarak, taşkına neden olacak mevcut yapılar var ise kaldırılması görevi Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü yetkisindedir. Belir- lenen bu derelerin dışında kalanlar hakkında bir karar bulunmamakta- dır ve bu nedenle buralarda kaçak yapılaşma olmaktadır. Bu bilgilere ve bugüne kadarki izlenimlerime göre ülkemiz genelinde ve şehirlerde dere kenarlarında taşkınların etkisini en aza indirmek tüm dereler için koruma bandı öngörülmemekte ve bu konu genelde şehirlerimizde acil bir husus olarak ele alınmamaktadır. DERELERIN RISK HARITALARI Taşkınlarla ilgili olarak şehirci- lik çalışmalarına altlık teşkil etmek üzere Dere Risk Haritaları hazırlan- ması önemli olmasına rağmen ülke- mizde ilk defa böyle bir çalışma 2009 Eylül ayında İstanbul’da Q500 yıllık tekerrürlü yağış (saatte metrekareye 88,4 mm) sonucu meydana gelen Ayamama Deresi Taşkınını takiben gerçekleştirilmiştir (Demir,2010). Bu yağış 32 can kaybı ile 3816 konut ve 1490 işyerinin zarar görmesine ve mal kaybına neden olmuştur. Bu taşkınla- rın meydana gelmesinde dere kesitle- rinin küçültülmesi, dere yataklarına inşaat yapılması gibi faktörler etken olmuştur. Benzeri tehlikeleri tekrar yaşamamak için Ayamama Deresi risk haritaları İSKİ tarafından hazırlan- mıştır. Dere kenarında koruma alanları dikkate alınmadan başlayan yapılaşma