Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 114. Sayı (Ocak 2018)

44 Su ve Çevre Teknolojileri / Ocak 2018 suvecevre.com Ülkemizde kısıtlı olan temiz su kay- naklarının korunması için yenilenebilir kaynak niteliğindeki atıksu arıtma tesisi çıkış sularının geri kazanımı ve yeniden kullanımı önemli bir potansiyele sahip- tir. Kanalizasyon sistemi ile toplanan atıksular çeşitli arıtma işlemlerinden geçirildikten sonra alıcı ortama deşarj edilmektedir. Özellikle temiz su kay- naklarının kısıtlı olduğu bölgelerimizde atıksu kaynaklarının alıcı ortama deşarj edilmeden önce mutlaka değerlendiril- mesi düşünülmelidir. Su kaynaklarının içme ve kullanma suyu temini, sulama, ulaşım, rekreasyon gibi değişik amaçlarla sürdürülebilir kullanımı öngörülmelidir. 3. ÖRNEK ÇALIŞMA 3.1. Çalışma sahası Dokuz Eylül Üniversitesi çok farklı yerleşim birimlerinde eğitim vermek- tedir ve İzmir’de dört ana kampüs alanından en büyüğü Buca Tınaztepe Kampüsü’dür. Bu kampüs alanı içerisinde Denizcilik, Edebiyat, Fen, Hukuk, İşletme, Mimarlık ve Mühendislik Fakülteleri ile Atatürk İlkeleri İnkılap Tarihi, Fen Bilim- leri ve Sosyal Bilimler Enstitüleri faaliyet göstermektedir. Tınaztepe Kampüsü’nde yaklaşık olarak 25 bin öğrenci ve 1500 çalışan bulunmaktadır. Bu kampüste oluşan atık- sular doğrudan kanalizasyon sistemine bağlanmaktadır. 3.2. Atıksu debi ölçüm yöntemi Dokuz Eylül Üniversitesi Tınaztepe Yerleşkesi’nde oluşan atıksu miktarı, mevcut kanalizasyon sistemi üzerinde belirlenen noktalarda debi ölçümleriyle ve kampüs nüfusuna ait su tüketim değerlerine göre belirlenmiştir. Debi ölçümlerinde Hach marka SIGMA SD 900 model portatif tipte debi ölçümü ve numune alma cihazı kullanılmıştır. Debi ölçümleri tanımlanan kanal kesitine bağlı olarak, kanaldaki su yüksekliği ve hızın bir fonksiyonu olarak cihaza kaydedilmektedir. DEÜ Rektörlüğü ilgili biriminden kam- püste bulunan Fakülte, Enstitü, Sosyal Tesisler vb. birimlere ait öğrenci ve per- sonel sayıları temin edilmiştir. Bu sayılar baz alınarak, su ihtiyacı ve oluşan atıksu miktarı hesaplanmıştır. Bu hesaplama- larda, personel için günlük su tüketimi 30 L/N.gün, öğrenci için ise 50 L/N.gün değerleri kabul edilmiştir. 3.3. Yapılan analizler Debi ölçümleri ile eş zamanlı olarak numune alma noktalarından 2 saatlik kompozit atıksu örnekleri alınmıştır. Karakterizasyon çalışmalarında Biyo- kimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ5), Kim- yasal Oksijen İhtiyacı (KOİ), Çözünmüş Oksijen (ÇO), Askıda Katı Madde (AKM), amonyum azotu (NH3-N), İletkenlik, pH, Sıcaklık, Toplam Alkalinite, Toplam Azot (TN), Toplam Fosfor (P), Tuzluluk, Uçucu Askıda Katı Madde (AKM) ve Yağ ve Gres parametreleri analiz edilmiştir. Bu çalışmalardaki analizler en az üç tek- rar olacak şekilde Standart Metotlarda (APHA, 2005) belirtilen yöntemlere göre gerçekleştirilmiştir. 4. OLUŞAN ATIKSU ÖZELLİKLERİ 4.1. Atıksu miktarı Kampüs alanı içerisinde oluşan atıksu miktarını belirlemek üzere ilk olarak su tüketimi değerlerinden yola çıkarak atıksu miktarının tahmin edilmesi yakla- şımı uygulanmıştır. Bu amaçla, Tınaztepe Yerleşkesi’nde mevcut birimler, bu birim- lerde mevcut personel ve öğrenci sayıları ile özgül su tüketim değerleri dikkate alınarak toplam su tüketim değeri belir- lenmiştir. Yapılan hesaplamalara göre kampüste toplam su tüketimi 960 m 3 / gün civarındadır. Su tüketimi değerleri- nin yaklaşık yüzde 70’inin atıksu olarak kanalizasyon sistemine verileceği kabu- lünden hareketle oluşan toplam atıksu miktarı yaklaşık 670 m 3 /gün olarak hesaplanmıştır. Atıksu miktarını belirlemek için diğer bir yöntem olarak cihazla debi ölçümü yaklaşımı uygulanmıştır. Kampüste mevcut kanalizasyon sistemi iki ayrı ana kolektörden (1. Hat ve 2. Hat) oluşmak- tadır. Her hat üzerinde belirlenen nok- talarda farklı zamanlarda debi ölçümleri yapılarak eş zamanlı olarak atıksu numu- neleri alınmıştır. Sabah saatlerinde düşük olan atıksu miktarının öğle saatlerinde önemli derecede artarak pik gösterdiği ve tipik evsel atıksu debi dağılımı gözlen- diği tespit edilmiştir. Kesit içerisinde hızın düşük olmasına bağlı olarak cihaz sensör algılama koşullarının değişim göstermesi nedeniyle bazı ölçüm okumalarında çok düşük değerler kaydedilmiştir. Öğrenci- lerin kampüste yoğun olarak bulunduğu eğitim dönemlerinde daha yüksek atıksu oluşum miktarları belirlenmiştir. 1. Çıkış noktasında ortalama değerler dikkate alınarak en düşük debi okuması 0.0010 m3/s, en yüksek debi okuması 0.005 m3/s olarak belirlenmiştir. 2. Çıkış nokta- sında ortalama değerler dikkate alınarak en düşük debi okuması 0.0010 m 3 /s, en yüksek debi okuması 0.01 m 3 /s olarak belirlenmiştir. Debi ölçüm sonuçları değerlendiril- diğinde, 1. Çıkıştan yaklaşık 250 m 3 /gün, 2. Çıkıştan 250 m 3 /gün atıksu oluşumu beklenmektedir. Gelecek projeksiyonu dikkate alındığında, toplam oluşan atıksu miktarı 600 m3/gün olarak kabul edil- miştir. 4.2. Atıksu özellikleri Debi ölçüm çalışmaları ile eş zamanlı olarak 2 saatlik atıksu kompozit numu- neleri alınmıştır. Bu numunelerde yapılan analizlerde elde edilen ortalama değerler dikkate alınarak belirlenen atıksu özel- likleri Tablo 2’de verilmektedir. Tabloda verilen değerler incelendiğinde, kam- püste oluşan atıksuların tipik düşük şid- detli atıksu özelliklerine sahip olduğu görülmektedir. KOİ parametresi açısın- dan bazı numunelerde kuvvetli evsel atıksu özelliklerinin üzerinde değerler okunsa bile KOİ/BOİ5 oranının genel olarak tipik değer olan 2-2.5 aralığında kaldığı belirlenmiştir. 5. ATIKSU ARITIM TEKNOLOJİSİNİN BELİRLENMESİ VE ÖNERİLER Tınaztepe Yerleşkesi’nde oluşan atık- MAKALE