Su ve Çevre Dergisi 113.Sayı (Aralık 2017)

38 Su ve Çevre Teknolojileri / Aralık 2017 suvecevre.com Deterjanlar Deterjanlar sabuna göre daha güçlü yüzey aktivitesine sahip oldukları için daha etkindirler. Sabunlar biyolojik ola- rak “yumuşak” olduklarından kolaylıkla mikroorganizmalar tarafından parça- lanırlar. Buna karşılık sert deterjanlar yüzey aktivitelerini uzun süre muha- faza ettiklerinden ve mikrobiyolojik olarak parçalanamadıklarından sula- rın köpüklü bir görüntü kazanmasına neden olmaktadırlar. Bunu önlemek için imal edilen yumuşak deterjanlar, mik- roorganizmalar tarafından kolaylıkla parçalanabilmektedirler (28). Linear alkil benzen sodyum sulfonat (LAS), analoğu BAS (branchedchain alkil ben- zen sulfonat)’a göre mikroorganizmalar tarafından daha kolay parçalanmakta- dır (28). Alkiletoksi solfanatların mikro- biyolojik olarak parçalanması ile glikol ve glikolsulfat oluşmaktadır (22). Nehir suyu ve atıksu organizmaları ile yapı- lan araştırmalar, yumuşak deterjanların sadece parçalanmakla kalmayıp, oluşan metabolik ürünlerinde aynı zamanda ayrıştırılması sebebi ile çevrede birik- medikleri ortaya çıkmıştır (16, 22, 28). Deterjan parçalanmasında en etkili 2 mikroorganizma türü Necardia ve Pseudomonas’tır. Bu mikroorganiz- malar atıksu arıtma tesislerinde bol miktarda bulundukları için yumuşak deterjanların arıtılması da bu suretle gerçekleşmiş olmaktadır (21, 22, 28). BESİN MADDELERİ TRANSFORMASYONU Bazı besin maddeleri, organik veya inorganik formlarında, çevrede bazı problemlerin oluşmasına neden olmak- tadır. Azot, fosfor ve kükürt (organik veya inorganik olarak) sıvı, katı ve gaz atık maddelerin içinde yer alabilmekte ve çevre sorunlarına neden olmaktadır- lar. Bu maddelerin, mikroorganizmalar yardımıyla organik karbonun stabili- zasyonunda olduğu gibi, aerobik veya anaerobik olarak daha stabil, çevreye zararsız bir hale getirilmeleri mümkün- dür. Bu transformasyonlarda mikrorga- nizmalar çok önemli bir yere sahiptirler. Azot Transformasyonu Hayvan, bitki ve mikroorganizma hücrelerinin ve bunların organik atıkla- rının biodegradasyonu, organik azotun da inorganik forma çevrilmesi sonu- cunu doğurur. Bunun tersi bir olay, bitki ve mikroorganizma büyümesi sırasında inorganik azotun organik protoplaz- maya çevrilmesi ile görülür (16). Nitrifikasyon, amonyağın nitrata aerobik şartlarda çevrimini ifade etmek- tedir. İki basamakta tamamlanır. Birinci basamakta amonyak, Nitrosamonass yardımıyla nitrite çevrilir. İkinci basa- makta ise Nitrobacter, nitriti nitrata oksitler. Bu iki mikroorganizmadan başka organizmalar da amonyağı ve nitriti oksitleyebilme özelliklerine sahip- tir. Bunlardan amonyak oksitleyicileri olarak Nitrocystis, Nitrosolobus, Nit- rospira briensis sayılabilir. Nitrobacter ve Nitrospina gracilis en önemli nitrit oksitleyici olarak bilin- mektedir. Ayrıca nitrifikasyon olayına bazı mikroorganizmaların katalizör olarak katkıda bulundukları da açıklığa kavuşmuştur. Bu organizmalardan Pse- udomonas, Bacillus, Nocardia ve Strep- tomyces en belli başlı olanlarıdır (4). Denitrifikasyon, nitratın miroorga- nizmalar yardımıyla azot gazına ve azot okside (N 2 O) indirgenmesi prosesidir. Bu anaerobik şartlarda gerçekleşen bir prosestir. Denitrifikasyon yapan bak- terilerden Thiobacillus denitrificans, Micrococcus denitrificans, Pseudomo- nas denitrificans ve Achromobacter en önde gelen mikroorganizmalardır (4, 29). Biyolojik atıksu arıtma tesis- lerinde de organik azot ve amonyak oksitlenerek nitrata dönüşür. Anaerobik şartlarda da nitrat, azot ve azot okside çevrilir. Biyolojik sistemlerde havalan- dırma tankından uygulanacak kesikli havalandırma ile tatmin edici bir azot arıtımı elde edilmiştir (29). Denitrifi- kasyonun, mezofilik sistemlerde termo- filik olanlarına göre daha hızlı olduğu da yapılan araştırmalarla belirlenmiş bulunmaktadır (30). Fosfor Transformasyonu Son yıllarda tarımda artan miktar- larda kullanılan suni gübreler, deterjan- lar ve bazı endüstri atıkları sebebiyle su kütleleri fosfor yönünden fazlaca zengin hale gelmektedir. Buysa bazı göl rezervuarlarda ötrofikasyona neden olmakta, su kalitesinin bozulması ve bu surette çevre kirlenmesi problemleri ortaya çıkmaktadır. Sulardaki fosfor konsantrasyonu mikroorganizmalar yardımıyla azaltı- labilir. Bilindiği gibi bütün canlılar bün- yelerinde organik fosfor bileşikleri ihtiva ederler. Fosfor döngüsü, organik fosfo- run mineralizasyonu suda çözünebilir hale gelmesi ile inorganik fosfatın hücre içinde asimile olması şeklinde özetlene- bilir. Bu spesifik olmayan ve bakteriler actinomycete, algler ve fungus’lar tara- fından geçekleştirilen bir transformas- yondur (4, 3). Bu itibarla sularda bulunan fazla fosfor, mikroorganizmalar yardımıyla çözünebilir ve organik hale geldikten sonra, yeterli karbon ve azot sağlan- ması ile sistem pH ve sıcaklığının kont- rolü ile hücre yapısına geçerek sudan ayrılmış olur (31). Kükürt Transformasyonu Kükürt tabiatta mineral ve sediment- ler halinde suda ve toprakta oldukça bol bulunur. Bütün canlıların hücre yapı- sında yer aldığı halde bazen mikroor- ganizma ve bitki üremesini frenleyebi- lir. Kükürt içeren aminoasitler, cysteine, cystine ve methionine, hücre proteini için zorunlu aminoasitlerdir (4, 16). Kükürt transformasyonu, organik kükürtün mineralizasyonu, inorganik kükürt bileşiklerinin oksitlenmesi veya indirgenmesi şeklinde özetlenebilir. Organik kükürdün mineralizasyonu yoluyla ortaya çıkan en önemli kükürt MAKALE