Su ve Çevre Dergisi 113.Sayı (Aralık 2017)

Su ve Çevre Teknolojileri / Aralık 2017 35 suvecevre.com madde cinsine, konsantrasyonuna ve diğer çevre faktörlerine (pH, sıcaklık, oksijen konsantrasyonu, toksik madde vs.) bağlı olarak aktif çamur içindeki mikroorganizma türleri de değişmekte- dir. Aktif çamur içinde bakteri, fungus (mantar), protozoa ve bazen nematod gibi türler çok yaygın olarak bulunan belli başlı mikroorganizmalardır. Bakteriler aktif çamur içindeki en önemli mikroorganizma grubunu teşkil ederler. Çünkü atıksuda bulunan orga- nik maddelerin stabilizasyonundan ve biyolojik yumaklaşmadan çok büyük oranda bu organizmalar sorumludurlar. Organik madde cinsi ve konsantrasyonu ve diğer çevre faktörleri, sistemde en fazla bulunacak bakteri türlerini belir- ler. Protein ağırlıklı organik madde ortamında daha ziyade Alcaligenes, Flavobacterium ve Bacillus gibi türler ön sırayı almaktadır. Karbohidrat ve hidrokarbon atıkları ise yukarıdakilerle birlikte Pseudomonas, Arthrobacter türlerinin de aktif çamur içinde yer almasına neden olur. Zoogloca rami- gera ve Acinetobacter, Nitrosamonas, Nitrobacter, Cytophaga ve diğer bütün bakteri türleri az veya çok sayıda aktif çamur yumağında yer alabilir (1-3). Fungus mikroorganizmalar genel- likle aktif çamurda arzu edilmezler. Buna ragmen bazı durumlarda aktif çamur içinde bulunabilirler. Yüksek konsantrasyonda karbonhidratlar, düşük pH ve besi maddeleri eksiklikleri sistemde fungus çoğalmasına neden olmaktadır. Birçok fungus türünden fla- mentli olanları, bilhassa aktif çamurun iyi yumaklaşmamasına ve çökelmesine neden olurlar. Bazı endüstri atıklarında üreyebilen flamentli olmayan fungur türü, Fusarium , aktif çamurun çökelme- sine mani olan bir durum ortaya çıkar- maz. Aktif çamurda bulunan fungus türlerini belirlemeye yönelik çalışmalara literatürde çok rastlanmamıştır. Aktif çamur sisteminde bulunan protozoa’lar, organik madde stabilizas- yonunu doğrudan etkilemez. Zira sis- temde organik madde konsantrasyonu, protozoa üremesi için yeterli değildir. Protozoa’lar genelde bakterlerle bes- lenirler. Aspidisca costata, Vorticella convallaria, Trachelophyllum pusillum ve Philodia , aktif çamurda bulunan belli başlı protozoa türleridir. Vorticella ve Stylonichia genellikle iyi çalışan bir aktif çamur sisteminin göstergesi olarak kabul edilirler. Bütün bu mikroorganizmalar mezo- filik, aerobik asılı kültür havalandırmalı sistemlerde bulunabilir. Yalnız oksidas- yon havuzlarında algler de önemli rol oynarlar (4, 5). Oksidasyon Havuzları Mikroorganizmaları Oksidasyon havuzları, atıksuların bir noktadan girip arıtılmış suyun diğer uçtan alındığı, büyük sığ lagunlardır. Derinlik 1-1,2 metreyi geçmez. İsminden de anlaşılacağı gibi oksidasyon havuz- ları genelde aerobik sistemlerdir. Fakül- tatif ve Anaerobik olanları da vardır. Bu sistemlerde, algler diğer mikroor- ganizmalarla birlikte simbiotik bir uyum içindedirler. Atıksuda bulunan organik madde stabilizasyonundan, genelde sistemde bulunan bakteriler sorumlu- durlar. Bu bakteriler anerobik şartlarda organik asitler, aerobik şartlarda ise CO 2 ve su üretirler. Bu itibarla sistem sürekli olarak aerobik tutulmaya çalışılır. Sistemin aerobik tutulması, sistemde bulunan algler ile birlikte yüzeysel oksi- jen transferi tarafından sağlanır. Algler güneş enerjisini kullanarak fotosentez yoluyla sisteme oksijen verirler (1). Oksidasyon havuzlarındaki mikroor- ganizmalar genellikle diğer sistemler- dekilere benzemekle birlikte, bakteriler ve algler ön sırayı almaktadırlar. Proto- zoa ve Rotifer’ler de sistemde bulunur. Sistemde hakim bakteri türlerinden Pseudomonas, Flovobacterium ve alcaligenes başta gelmektedir. Coliform bakterileri oksidasyon havuzlarında çok çabuk yok olmaktadırlar. Bunu, kesin olmamakla beraber, alglerin çıkardığı antibiyotiklere bağlayan araştırmacılar vardır (6, 7). Hakim alg türleri sistemde bulunan besi maddeleri cinsine ve konsantrasyo- nuna bağlı olmakla birlikte, Euglena ve Chlorella gibi phytoflagella’lılar genelde en sık rastlanan alglerdir. Besi madde- leri seviyesi düşük olduğu durumlarda yeşil algler sisteme hakimdirler. Shi- rogya, Vaucheria ve Ulothrix bu yeşil alglerin önde gelen türlerindendir (7, 8). Protozoaların da genel besi maddesi durumuna göre hakim türleri değişiklik gösterir. Organik madde konsantrasyo- nunun fazla olduğu sistem girişlerinde protozba Chilamonas hakimdir (8). Fakat bunlar süratle yerlerini serbest yüzücü Calpidium, Paramecium, Gla- ucoma ve Euplotes gibi organizmalara bırakırlar. Bu konumlarda sıkça Vor- ticella ve Epistylis de görülmektedir. Besin seviyesinin düşük ve oksijen seviyesinin yüksek olduğu oksidas- yon havuzlarının çıkış bölümlerinde ise Daphnia ve Rotaria gibi daha yük-