Su ve Çevre Dergisi 112.Sayı (Kasım 2017)

38 Su ve Çevre Teknolojileri / Kasım 2017 suvecevre.com Doç. Dr. Didem Okutman Taş İTÜ İnşaat Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi MAKALE Giriş F armasotik kimyasalların kulla- nımının her geçen gün artan miktarları neticesinde bu kim- yasalların ekosisteme girdisi, akıbetleri ve hem insan hem de çevre üzerine etkilerinin araştırılması giderek daha da önem kazanmaktadır. 1990’lı yılların sonlarında mikrokirletici yapıda farma- sotik kimyasalların akıbeti konusunda yoğun olarak çalışmalara başlanmıştır. Farmasotik kimyasallar etki alan- larına veya kimyasal yapılarına göre sınıflandırılabilmektedir. En yaygın kullanılan sınıflandırma tedavisel etki alanına göre olup, buna göre farma- sotik kimyasallar antibiyotikler, analje- zikler, antineoplastikler, antienflama- tuarlar, antihistaminikler vb. şeklinde sınıflandırılmaktadır. Bunlar arasında steroid yapıya sahip olmayan antienf- lamatuar ilaçlar (NSAID) ya da diğer bir adıyla steroid dışı ateş önleyici ilaç- lar (İbuprofen, Naproxen, Ketoprofen, Mefenamik asit ve Diklofenak) ağrı, ateş ve iltihaplanmayı azaltan, analje- zik, antipiretik ve antienflamatuar etkili ilaçlardır (Jjemba, 2008). Farmasotik kimyasallardan yoğun kullanıma sahip antienflamatuarların bazılarının farklı ülkelerdeki yıllık tüketim miktarları Tablo 1’de verilmektedir. Bu tablodan da görüldüğü gibi antienflamatuar ilaçlar birçok ülkede çok yoğun olarak tüketil- mekte ve her yıl tüketimmiktarları daha da artmaktadır. Dünya çapında bakıldığında reçeteli ve reçetesiz ilaçlar yılda binlerce ton mertebesinde tüketilmektedir. Reçete- siz olarak yapılan satışlara ilaveten bu kimyasalların deşarjı ile ilgili herhangi bir kısıtlama olmamasından ötürü far- masotikler sucul ortamlara kontrolsüz bir şekilde bırakılmaktadır. Farmasotik olarak aktif kimyasalların birçoğu kul- lanımları sonrasında değişime uğrama- dan kanalizasyon sistemi yoluyla atıksu arıtma tesislerine ulaşmaktadır (Zhang ve diğerleri., 2008). Farmasotik kimyasallar genelde insan bünyesine alındıklarında biyolojik olarak aktif olmalarına rağmen biyolo- jik olarak kolay parçalanamayan özel- liklere sahiptir (Matamoros ve diğer- leri., 2009). Farmasotik kimyasalların doğadaki kaynakları ve aynı zamanda akıbeti Şekil 1’de verilmektedir. İnsan ve hayvansal kullanım neticesinde salı- nan farmasotik kimyasallar su ve toprak Farmasotik Özellikteki Mikrokirleticiler