•• Yıldız Teknik Universitesi • Ekolojik Ayak izi 970'1erde başlayan ancak 1980'lerde ifadesini bulmaya başlayan sürdürülebilir kalkınma, ilk olarak, gezegenimiz (yenilenebilir ve yenilenemez) kaynaklarının gelişmiş ülkelerin üretim ve tüketim kalıplarındaki hızlı gelişmeyi besleyemez hale gelmesinin işaretleri ile ortaya çıkmaya başladı. 1990'larda hızlanan sürdürülebilir kalkınma konusundaki çabalar, üniversite kampüslerinden de yoğun ilgi gördü. Başta ABD ve AB ülkelerindeki üniversiteler olmak üzere, dünyanın çeşitli ülkelerindeki üniversiteler, peşpeşe sürdürülebilir kalkınma ile ilgili projelerini ortaya koymaya başladılar. 1990 Talloires Deklarasyonu gibi pek çok uluslararası girişim, üniversitelere çevresel anlamda farkındalığı, üniversite ortamında çevre bilinci kültürünü yaratma ve sürdürebilmeyi, mümkün olduğunca çok taraflı katılımı ve işbirliklerini teşvik ediyordu. Tablo 1 Bu çerçevede, sürdürülebilirliğin en çok kullanılan statik göstergelerinden biri olan ekolojik ayakizi, dünyanın varolan doğal kaynakları ile toplumun bu kaynakları tüketmesi arasındaki ilişkiye dayanıyordu.' Yani doğal kaynak talebi ile doğal kaynak arzı (biokapasite) arasındaki dengeyi ortaya koydu. Örneğin, 1961'den bu yana BM bünyesinde yapılan hesaplamalar, bugün dünyanın, biokapasitesini aşmış bir tüketim içerisinde olduğunu göstermektedir. Ekolojik ayak izi hesaplamasının yapılabilmesi için, öncelikle tüketimle ilişkili bir kaynak akışının ve atık oluşumunun varlığı gereklidir. Örneğin, belli bir tüketim kalıbının sürdürülebilmesi için ne kadar toplam araziye (hektar olarak) gereksinim duyduğumuzu belirlemek adına, söz konusu tüketimin alt kategorilerinin arazi kullanımları bile hesaplanmaktadır. Bu anlamda, ekolo- --, Yıldız Teknik Üniversitesi 2004 Tüketim Verileri ve Ekolojik Ayak İzi Kategori Tüketilen Miktar EkolojikAyak İzi Doğalgaz 478,745 m3 1,344,000 m2 Elektrik 3,850,046 Kw saat 1,383,870m2 Ulaşım 95,041.73 it. 386,027.77 m2 Su 107,160 m3 85,728 m2 Kağıt 104 ton 21,800 m2 TOPLAM 3,221,425.77 m2 jik ayak izi hesaplamalarında başlıca beş kategori kullanılmaktadır: Gıda, evsel tüketim, ulaşım, enerji ve hizmetler. Bu kategorilerdeki tüm dünya tüketimini karşılamak için karalardan ve denizlerden elde edilmesi gereken verimli alan kişi başına ortalama 2,2 hektar olarak hesaplanmıştır. Oysa ki, dünya yüzeyindeki 6.3 milyar nüfusu karşılayabilecek verimli alanların miktarı kişi başına sadece 1.8 hektarlık bir alanın kullanılmasına imkan verebilmektedir. Dolayısıyla dünya, yaklaşık % 20 oranında taşıma kapasitesinin aşılma sorunu ile karşı karşıya kalmaktadır.' Dünyanın yanı sıra, ülkeler, şirketler, kamu kurumları, evler, bireyler ve artık üniversiteler için de ekolojik ayak izi hesaplanmaktadır. Yapılan hesaplamalarda, üniversitelerdeki en büyük ayak izini çıkaran kategori enerjidir, bunu sırasıyla ulaşım, gıda, çeşitli malzeme ve atıklar, binalar ve su izlemektedir. Örneğin, ulaştırmada öğrencilerin okula özel araçlarıyla gidip-gelmeleri, ekoloı Kavram,içerikolarak yaklaşık 20 yıldan fazlabir süredir bilinmesine rağmen, William Reesve MathisWackemagel tarafından l 990'1ardanitibaren geliştirilmiş ve yaygınlaşmıştır. 2 Global Footprint Network : http://www.footprintnetwork.org/gfn_sub.php?content=national_footprints( Erişim tarihi : 25.04.2005 ) ~ SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • SAYI 11
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=