.... '"" ,.,..,.,.~ J -ı:,; sinde tutularak çevreye taşımmları en- da ı::eblığ' ('2005 'te ek~ yakıt gellenebilmekteclir (Trezza "ve Sc.ian -olarak kullanılmasına izin verilen al:ıklar; 2004). Çimentô fabrikalarında alternatif - yakıt olarak atıkların kullanımı esnasın 1) Kullanılmış lastikler l ,... da aşağıdaki hususların incelenmesi gerekmektedir (Zwolle 2005). • Atığın oluştuğu prosesler • Atığın içerdiği kirleticiler • Atığın özellikleri (kalorifik değer, nem içeriği, ağır metal içeriği, klor, PCB, v.b.) • Sürekli atık akışının sağlanması • Atık karakterizasyonunun sabitliği • Oluşabilecek emisyonlar (PCB, dioksin, furan v.b.) • Çimento veya klinker içerisindeki zararlı bileşenlere katkısı Çimento içerisinde eser miktarda ağır metal bulunmaktadır. Özellikle tehlikeli bileşenler içeren ikincil yakıtların çimento üretiminde kullanımının çevresel etkileri ele alınmalıdır. Bu kapsamda, çimento içerisindeki ve çimentodan çevreye taşınan ağır metal miktarları belirlenmeli, emisyon ölçümleri yapılmalıdır. Çevre Bakanlığı tarafından 1998 yılında hazırlatılan "Türkiye'de Atık Yönetimi Sektör Strateji Raporu'ncla atıkların çimento fabrikalarında yakılması konusu gündeme getirilmiştir (Anonim 1998). Alternatif yakıtların kullanımı aşağıdaki kurallarla uyumlu olmalıdır. • Çevreyi koruyacak şekilde yakıtın kimyasal kalitesi yasal standartları sağlamalıdır. • Fırın için gerekli enerji kontrolünü sağlayacak kararlı ısıl değere sahip olması gerekir. • Çimento fabrikasındaki mateıyallerin uygun bir şekilde akışına ve taşınmasına izin verecek fiziksel özelliğe sahip olması gerekir. Döner fırının normal işletme koşulları; reaktördeki malzeme (yatak) sıcaklığı 1450 °C, gaz sıcaklığı 2000 °C, 8 saniyenin üstünde uzun bir bekleme süresi ve yüksek bir atık oksijen yüzdesi sağlanarak elde edilir. Sayılan bu koşullar tehlikeli ve zararlı kimyasalların yakma yoluyla gideriminin gerektirdiği minimum şartları karşılamaktadır. Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanılmasında Uyulacak Genel Kurallar Hakkın- ~ SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • SAYI 10 2) I ve II nci kategori atık yağlar ~ 3) Boya çamurları 4) Solventler 5) Plastik atıklar 6) Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından uygun görülecek diğer atıklardır. Atıkların çimento fabrikalarında ek yakıt olarak kullanılmasının çevresel yararları yanında ekonomik yararları ela bulunmaktadır. Ekonomik yararları, hem çimento üretimi yapan işletme için hem ele atıklarını bertaraf etmek durumunda olan işletmeler için geçerlidir. Çimento fabrikalarında kullanılan fosil yakıtlardan elde edilecek ekonomik faydanın yanında, tehlikeli atıkların bertaraf edilmesi için kurulması gereken tesislerin kuruluş ve işletme masraflarından ela tasarruf edilmiş olacaktır. İşletmeler yasal olarak tehlikeli atıklarının bertarafından sorumlu oldukları için, en ekonomik bertaraf yöntemini uygulamak durumundadırlar. Enerji tüketimi ele, atıkların yakıt olarak geri kazanımı ile azaltılmış olacaktır. Ülkemizde, Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Madde 22'cle I. ve II. kategori atık yağlar ve araçlardan çıkan kullanılmış lastikler çimento fabrikalarında ek yakıt olarak kullanılabilir (Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanılmasında Uyulacak Genel Kurallar Hakkında Tebliğ, 2005). Bu atıkları yakabilmek için lisans talebinde bulunan tesislerde deneme yakmasının yapılması zorunludur. Deneme yakmasının amacı, Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği'nde yer alan emisyon sınır değerlerinin atık menüsü ve atık besleme hızına bağlı olarak tesis tarafından karşılanabileceğini göstermektir. Atıkların çimento fabrikalarında ek yakıt olarak kullanımı ile ilgili olarak birçok bilimsel çalışına yapılmıştır. Cook ve Kemm (2004) tarafından yapılan çalışmada çimento fabrikalarında atık lastik kullanımının sağlık üzerine etkileri incelenmiştir. Diğer bir çalışmada, klinker üretiminde lastikten türetilmiş yakıt (TDF-Tire Derivecl Fuel) alternatif yakıt . .. .... •• ı:"" ~~ ~ olarak kullanılmıştu-. Çimente yakma ftrınlarınöa alternatif yakıt olarak %ı 6 oranında TDF'k.ullanımını1,1 çimentonun basınç dayanımı özellik1erini olumsuz etkilemediği sonucuna varılmıştır (Pipilikaki ve ark. 2005). Ülkemizde ele atıklar çimento fabrikalarında yakılmaya başlanmıştır. Bu konuda yapmış olduğumuz çalışmada, atık lastiklerin ve atık yağların, çimento üretiminde ek yakıt olarak kullanımının, çimentonun kimyasal kompozisyonu, priz sürezi, basınç dayanımı özellikleri üzerindeki etkisi incelenmiş, üretilen çimentoların ağır metalleri çevreye sızdırma potansiyelleri belirlenmiştir. Çalışmada, konvansiyonel yakıt olarak petrokok, ek yakıt olarak ise otomotiv endüstrisinde üretim aşamasında ve kullanım sonrasında oluşan atık yağlar ve atık lastikler kullanılmıştır. Petrokokun ve ek yakıt olarak kullanılan atık yağın kiyasal analiz sonuçları çimento fabrikasından alınmıştır. Atık lastiğin özellikleri ise literatür bilgilerine dayanılarak yorumlanmıştır. Çimento fırınında üretilen klinkerlere, ağırlıkça % 5 oranında CaSO4.2H2O (alçıtaşı) ilave edilerek Portlancl çimentoları elde edilmiştir. Çimentolarla pasta numuneleri hazırlanarak TS EN 196-3 standardına göre priz başlangıç ve priz bitiş süreleri belirlenmiştir. Su, çimento ve kum karıştırılarak harç numuneleri hazırlanmıştır. Bunun için 40x40x160 mm olan prizmatik kalıplar kullanılmış ve tüm numunelerde su/çimento oranı 0,5'te sabit tutulmuştur. Bir gün sonra kalıptan çıkarılan mımunelerde 3, 7, 28 ve 56 günlük su kürü süreleri sonunda basınç dayanımı değerleri ESL.25.001.B-015 TEMAK 250 kN beton basınç dayanımı test presinde ölçülmüştür. 28. gün sonunda kırılan harç numunelerine TCLP (Toksisite Karakteristiklerini Sızdırma Prosedürü) ektraksiyonu uygulanmış ve ağır metal konsantrasyonları tespit edilmiştir. BulLınan metal konsantrasyon değerleri EPA ve TAKY'cleki sınır değerleri ile karşılaştırılmıştır. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği'nde 13 ve 16 ana kodu ile verilen atık yağların, analiz sonucunun kategori II olması durumunda R - ilave yakıt ..
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=